Akiba Rubinstein - Polski szachista światowej klasy

Ojciec chłopca, umarł przed jego urodzeniem, dlatego jego wychowaniem zajęli się dziadkowie ze strony ojca, którzy zamierzali wykształcić go religijnie, oddając do szkoły rabinackiej.

Początkowo pobierał on wykształcenie judaistyczne, ale w 1898 roku Akiba Rubinstein porzucił naukę w jeszybocie i został zawodowym szachistą. Początkowo grał w Białymstoku, a w początkach dwudziestego stulecia przeniósł się do Łodzi. Tu zwrócił na niego uwagę Chaim Janowski, umożliwiając mu dalszą karierę w barwach łódzkiego Towarzystwa Gry Szachowej.

W roku 1903, podczas wszechrosyjskiego turnieju szachowego rozgrywanego w Kijowie, Akiba Rubinstein zajął piąte miejsce, wyprzedzając wielu czołowych szachistów rosyjskich. Rok później, w spotkaniu o mistrzostwo Łodzi Akiba pokonał znanego łódzkiego szachistę Henryka Salwę. Uznawano go wówczas, za jednego z prekursorów nowoczesnej gry pozycyjnej.

W roku 1910, przeniósł się on do Warszawy, zachęcony stałą pensją wyznaczoną przez Warszawskie Towarzystwo Zwolenników Gry Szachowej. Tutaj nadal osiągał sukcesy, pokonując wielu wybitnych szachistów zarówno polskich jak i zagranicznych. Mimo iż mieszkał w Warszawie, nadal reprezentował barwy Łódzkiego Towarzystwa Zwolenników Gry Szachowej.

Rubinstein, był uważany przez wielu za najsilniejszego szachistę świata. W tamtych czasach pretendent do szachowej korony musiał dysponować sporą kwotą na organizację meczu i nagrody. Mistrz świata sam wybierał sobie przeciwnika, głównym kryterium pozostawała wysokość kwoty, jaką kandydat był w stanie zorganizować. Z tych względów Rubinsteinowi nie dane było nigdy rozegranie meczu o mistrzostwo świata, chociaż zarówno wówczas, jak i później uważano, że był jednym z najwybitniejszych szachistów w historii, który takiej szansy był pozbawiony.

Przez całe swoje życie borykał się z chorobą umysłową, cierpiał na antropofobię, czyli lęk przed ludźmi. Zdawał sobie sprawę ze swoich zaburzeń psychicznych i walczył z nimi z różnym skutkiem. W 1912 roku Rubinstein osiągnął zupełnie niecodzienny sukces, wygrał on bowiem kolejnych pięć ważnych międzynarodowych turniejów w ciągu jednego roku. W tym czasie Akibie Rubinsteinowi coraz bardziej dokuczała choroba psychiczna. Trudno też było odwiedzać go w jego własnym domu. Jego żona uprzedzała potencjalnych gości, by nie zostawali zbyt długo, bo może zdarzyć się, że podczas zbyt długiej wizyty gospodarz opuści pokój przez okno.

Po I wojnie Akiba Rubinstein, kontynuował starty w prestiżowych turniejach szachowej elity, chociaż z mniejszym niż przed wojną powodzeniem. W latach dwudziestych jednakże wrócił on do dawnej formy. Przez następne dziesięć lat uczestniczył w wielu turniejach, zajmując zawsze czołowe miejsca. W 1930 roku, poprowadził on polską drużynę do zwycięstwa na III szachowej olimpiadzie rozegranej w Hamburgu.

Sam wówczas też odebrał nagrodę, za najlepszy wynik indywidualny (13 zwycięstw, 0 porażek, 4 remisy). Po 1932 roku, Rubinstein już nie wystąpił w żadnym turnieju. Choroba, z którą walczył przez całe życie, w końcu wzięła górę. Wyjechał na stałe z Polski, początkowo mieszkał przez kilka miesięcy w Berlinie. Potem osiadł na stałe w Belgii, zachowując jednak polskie obywatelstwo.

W latach drugiej wojny, ukrywał się w szpitalu „Titeca" w Brukseli. Po wojnie już nie grał. Ostatnie lata życia spędził w domu starców. Zmarł w nędzy 14 marca 1961 roku w Antwerpii.

EWA MICHAŁOWSKA WALKIEWICZ