Helena Petronela Kirkorowa - polska aktorka teatrów wileńskich

Pochodzenie

Była córką dzierżawcy majątku, Ignacego Majewskiego i Ludwiki z Wierzbickich. Nauki aktorstwa pobierała w Szkole Dramatycznej w Warszawie. W latach 1843–1846 występowała w teatrach wileńskich, gdzie grała początkowo role chłopięce, a z upływem lat także i amantki, wcieliła się nawet w rolę Julii w dramacie Williama Shakespeare.

Przede wszystkim uroda i wdzięk

Dzięki dobrym warunkom aktorskim, takim jak uroda, a także wspaniała dykcja, Helena Petronela była lubiana przez publiczność. Po ślubie z archeologiem Adamem Honorym Kirkorem, zrezygnowała z występów scenicznych. W domu Kirkorów bywało wiele osób ze środowiska naukowego oraz literackiego. Wśród nich był Władysław Syrokomla, z którym Kirkorowa nawiązała trwający kilka lat romans. Z tego też powodu, w 1857 roku opuściła ona męża. Zamieszkała w Krakowie wraz z będącą już wdową matką.

W teatrze Juliusza Pfeiffera

W Krakowie dostała ona, angaż do teatru Juliusza Pfeiffera. W lutym 1858 roku, zadebiutowała jako Tysbe w sztuce Hugo Angelo Malipieri. Jej występ był sukcesem i odtąd Kirkorowa grała główne role, na przykład Amelię w „Mazepie” Słowackiego, czy tytułową Jadwigę w sztuce Aleksandra Przeździeckiego.

W Poznaniu…

W połowie 1858 roku, Kirkorowa i Syrokomla spotkali się w Poznaniu, wywołując tym sposobem falę plotek. Niedługo później nastąpiło zerwanie związku, które stało się powodem stanów depresyjnych poety, trwających aż do jego śmierci. Helena Kirkorowa wróciła do Krakowa i jeszcze przez półtora roku występowała na scenie, m.in. w napisanej przez Syrokomlę na jej benefis sztuce zatytułowanej „Możnowładcy i sierota”. Po konflikcie z dyrektorem Pfeifferem, Helena zrezygnowała z występów w krakowskim teatrze.

Lata 60. XIX stulecia

W połowie 1860 roku, aktorka wraz z matką zamieszkały w Warszawie. Helena Kirkorowa nie kontynuowała jednak kariery aktorskiej, ale włączyła się do przedpowstaniowego ruchu patriotycznego. Podczas powstania styczniowego, Helena Petronela była kurierką i agentką Rządu Narodowego. Jeździła ona zatem do Krakowa i Wilna, przewożąc pieniądze i dokumenty. A co najważniejsze, jej mieszkanie w Warszawie było punktem konspiracyjnym. Mieszkały u niej osoby zaangażowane w powstanie.

Michał Czarnecki

Od dnia 1 listopada 1863 roku, u pani Kirkorowej w specjalnie wynajętym w tym celu mieszkaniu przy ulicy Smolnej, pod nazwiskiem Michała Czarneckiego przebywał trzeci dyktator powstania styczniowego Romuald Traugutt. Helena Kirkorowa, organizowała łączność z dyktatorem powstania, przekazując przez łączniczki korespondencję i rozkazy. Po aresztowaniu Traugutta w nocy 10 kwietnia 1864 roku, Heleny Kirkorowej od razu nie zatrzymano i zdążyła ona przekazać dalej część dokumentów. Aresztowana dzień później, popełniła nieostrożność wysyłając do matki gryps z prośbą o ostrzeżenie powiązanych z nią osób, przejęty przez śledczych, wskutek czego zatrzymano też i jej matkę oraz jedną z łączniczek. Sprawę Kirkorowej dołączono do procesu Traugutta i innych członków Rządu Narodowego. Po zakończeniu śledztwa była więziona w Cytadeli Warszawskiej.

Lipiec 1864

W dniu 29 lipca 1864 roku, Helena Petronela Kirkorowa została skazana przez Sąd Wojenny Polowy na osiedlenie na Syberii, z pozbawieniem wszystkich praw. Jej matka została wcześniej zwolniona i oddana pod dozór policyjny, a w dniu 30 lipca tegoż roku, Audytoriat Polowy dołączył do kary Heleny 8 lat ciężkich robót. Dnia 10 sierpnia 1864 roku została wywieziona na Syberię, karę odbywała w warzelniach soli w Usolach. W wyniku amnestii z roku 1866, zamieszkała w Irkucku. Tu próbowała wrócić na scenę, jednak bezskutecznie.

I znowu miłość

W Irkucku poznała zesłańca Antoniego Pióro-Dębińskiego i wyszła za niego za mąż. Po odbyciu kary, małżeństwo Piórów zamieszkało koło Mohylewa. Owdowiawszy tu, Helena przeniosła się do Witebska.