Maria Kazimiera de La Grange d’Arquien - Królowa Marysieńka

Pochodzenie i rodzina

Urodziła się piękna Marysieńka w starym, zubożałym rodzie d’Arquien. Była córką francuskiego markiza Henriego Alberta i Franciszki de la Châtre, będacej niegdyś ochmistrzynią dworu Marii Ludwiki Gonzagi. Ta sytuacja spowodowała, że Maria Kazimiera szybko została dwórką Marii Gonzagi. Gdy ta poślubiła polskiego króla Władysława IV, Maria Kazimiera przybyła z nią do Polski pod koniec 1645 roku, mając 4 lata.

Przesiąknąwszy polskością

Szybko przyswoiwszy sobie język i kulturę polską, Maria Kazimiera zyskała wśród Polaków przydomek Marysieńka. Z nim to właśnie kojarzona jest w polskiej historii naszego królestwa, jak też dziejów Wilanowa. W 1648 roku, wobec trudnej sytuacji w kraju i śmierci króla Władysława IV, owdowiała królowa odesłała siedmioletnią Marysieńkę z powrotem do Francji, gdzie w rodzinnym Nevers przez cztery lata odbywała edukację w szkole klasztornej. Najpóźniej w roku 1653, Maria Kazimiera powróciła na dwór Marii Ludwiki, która zdołała poślubić nowego króla polskiego, kolejnego Wazę - Jana Kazimierza. W marcu 1655 roku, podczas jednej z zabaw dworskich towarzyszących obradom sejmu warszawskiego, poznał uroczą Marysieńkę jej przyszły mąż, późniejszy król Polski Jan Sobieski.

Niezwykła znajomość

Znajomość tę pogłębiło przybycie Jana na dwór królewski, w 1656 roku. Do oświadczyn i ślubu jednak nie doszło, pomimo więzi miłosnej, jaka już wówczas wytworzyła się między Janem i Marią. W dniu 3 marca 1658 roku, Maria Kazimiera poślubiła wojewodę sandomierskiego Jana Sobiepana Zamoyskiego, z którym miała czworo dzieci (żadne z nich nie dożyło dorosłości). W oczach Marii Ludwiki, która decydowała o zaślubinach Marysieńki, Zamoyski był lepszym kandydatem ze względu na dużo większy majątek niż Sobieski, jak również z uwagi na postawę polityczną w przeciwieństwie do przyszłego króla, ponieważ Zamoyski pozostał wierny Janowi Kazimierzowi w pierwszym okresie potopu szwedzkiego.

Śmierć Sobiepana

Zamoyski zmarł jednak w kilka lat po ślubie. Po jego śmierci Marysieńka poślubiła potajemnie dnia 14 maja, a oficjalnie 5 lipca 1665 roku Jana Sobieskiego. Zarówno w opinii ich współczesnych, jak i historyków było to tzw. „małżeństwo z miłości”, co stanowiło wówczas wyjątkową rzadkość. W związku z drugim mężem, Marysieńka urodziła trzynaścioro dzieci, z których tylko czworo osiągnęło dorosłość, a byli to Jakub, Teresa Kunegunda, Aleksander i Konstanty. Na królową Polski została koronowana w dniu 2 lutego 1676 roku, na Wawelu. Już jako królowa, ochoczo wspierała politykę mającą doprowadzić do sojuszu polsko-francuskiego. Zarazem chciała uzyskać od ówczesnego króla Francji Ludwika XIV, szczególne przywileje dla swojej rodziny.

Rok 1696...

Po śmierci Jana III Sobieskiego, która nastąpiła w roku 1696, Marysieńka wyjechała z Polski udając się do Rzymu, gdzie przebywała ze swoim licznym dworem. Zamieszkała tam w Palazzo Chigi Odescalchi. Często też gościła u kolejnych papieży, najpierw u Innocentego XII, który jeszcze jako nuncjusz papieski w Polsce udzielił jej ślubu z Sobieskim, a następnie u Klemensa XI. Promowała pamięć o królu Janie III i dokonaniach rodu Sobieskich, zamawiała i wystawiała w swoim pałacu opery i przedstawienia, których bohaterem był Lew Lechistanu. W 1714 roku udała się do Francji i zamieszkała w udostępnionym jej przez Ludwika XIV zamku Blois, jednak Król Słońce wydał jej zakaz pojawienia się w Paryżu i Wersalu. Marysieńka bezskutecznie składała liczne prośby, pisząc do niego: ... Chcę być uważana jako prosta wasalka, a nie jak królowa, opuszczając bowiem Rzym, królestwo swe złożyłam u stóp papieskich...

Ostatni okres jej życia

Ostatnie półtora roku życia spędziła w Blois, gdzie w styczniu 1716 roku zmarła po płukaniu żołądka zarządzonym przez jej lekarza. Trumnę z ciałem pięknej Marysieńki, dnia 2 kwietnia przeniesiono do kaplicy św. Eustachego w kościele św. Zbawiciela w Blois. Natomiast serce złożono w urnie w miejscowym kościele jezuitów, która zaginęła w okresie rewolucji. Następnie w roku 1717, trumna z ciałem Marysieńki spoczęła w warszawskim kościele kapucynów, w miejscu pochówku króla Jana III. Stamtąd w 1734 roku, przed koronacją kolejnego władcy Rzeczypospolitej, trumny zostały przewiezione do katedry wawelskiej w Krakowie i zlożone w krypcie. Po otwarciu jej w 1938 roku stwierdzono, że wewnątrz znajdują się szczątki kośćca królowej pomieszane z resztkami zmurszałego drewna poprzedniej trumny i resztki szat. Na czaszce znajdowała się korona srebrna pozłacana.

Tak piękna kobieta, tak bardzo zakochana w królu Janie, miała trudne życie, w którym chwile szczęścia przeplatały się z żałobą po śmierci dzieci. Jest symbolem Wilanowa, który jak mówią liczne przekazy historyczne był jej prawdziwym domem. Jan Sobieski, król Polski, wzniósł bowiem pałac wilanowski jako swoją letnią siedzibę, z dala od zgiełku stołecznej Warszawy. Sam nadał jej kształt i zdecydował o wystroju sławiącym pomyślność Rzeczypospolitej pod rządami sprawiedliwego władcy. Tu mógł prawdziwie radować się wiejskim życiem w otoczeniu rodziny, ukochanej żony Marysieńki i dzieci.

Dziękujemy Dyrekcji Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie za możliwość zobaczenia tej placówki oraz pani Elżbiecie Grygiel za cenne informacje historyczne.

Ewa Michałowska-Walkiewicz
Luiza Krzciuk