Zamek krzyżacki - 700 lecie malborskiego zamku

Od dnia 14 września 1308 roku, zamek w Malborku był siedzibą wielkiego mistrza krzyżackiego, a miasto to było stolicą państwa zakonnego. Przygotowania do budowy tego średniowiecznego bastionu, trwały od roku 1278 roku, kiedy to rozpoczęto wycinkę lasu na terenie przeznaczonym do budowy i gromadzenie na nim  materiałów budowlanych. Największego wysiłku jednak wymagało wytworzenie cegieł i dachówek, których produkcja wymagała olbrzymich nakładów finansowych. Najwcześniej zbudowano skrzydło północne zamku, gdzie umieszczono najważniejsze pomieszczenia, a były to: kaplica, kapitularz oraz dormitoria, czyli inaczej mówiąc sypialnie. Z czasem wzniesiono też skrzydło zachodnie wspomnianego zamku, które mieściło komnatę komtura oraz refektarz. Część południową i wschodnią zamykały zabudowania drewniane mieszczące magazyny, warsztaty i stajnie. Kolejnym ważnym elementem zamku, była wysunięta na zachód wieża obronna, połączona z zamkiem, a nazwana była ona gdaniskiem. Spełniać ona miała rolę wieży sanitarnej oraz głównego punktu obrony. W 1309 roku, podjęto decyzję o przeniesieniu siedziby wielkiego mistrza zakonu z Wenecji do Malborka, który tym samym stał się stolicą Państwa Zakonnego. Wraz z wielkim mistrzem na zamek przybyła duża ilość braci zakonnych, co wymagało przebudowy i rozbudowy istniejącego kompleksu. W Zamku Wysokim najwięcej miejsca zajęły dormitoria (sypialnie), poza tym mieścił się tutaj kapitularz i refektarz najwyższego konwentu. Na wschodniej fasadzie, we wnęce okiennej prezbiterium umieszczono ogromną figurę Matki Boskiej z Dzieciątkiem, pokrytą później złoceniami i mozaiką. Jak podają źródła historyczne, do niej to najczęściej modlili się krzyżaccy zakonnicy. Na dawnym przedzamczu (Zamku Średnim) usytuowano właściwą rezydencję wielkich mistrzów, która jest bardzo dobrze zachowana aż do czasów nam współczesnych. Powstały tutaj pałac, posiadał wspaniałe pomieszczenia reprezentacyjne, a jego część od strony Nogatu, uformowana była w kształcie wieży obronnej i należała do najwybitniejszych osiągnięć europejskiego gotyku. Malbork w roku 1410, był oblegany przez wojska polsko-litewskie pod wodzą króla Władysława Jagiełły, po bitwie rozegranej na polach Grunwaldu. W czasie wojny trzynastoletniej, zamek ten został sprzedany w roku 1457 królowi polskiemu Kazimierzowi Jagiellończykowi, za kwotę 190 tysięcy florenów, przez czeskiego dowódcę niemieckich najemników, Urlika Czerwonkę. Była to pewnego rodzaju rekompensata za niepłacenie żołdu. Król Polski triumfalnie wjechał na zamek w dniu 8 czerwca 1457 roku. Od tej pory, aż do 1772 roku, była to jedna z większych rezydencji królów Polski. Zamek Wysoki pełnił rolę magazynu, a Wielki Refektarz był miejscem, w którym wydawano królewskie przyjęcia. W 1618 roku, pobudowany na zamku kościół przejęli jezuici i przebudowali jego wnętrze w stylu barokowym. W dniu 17 lipca 1626 roku, zamek obiegły wojska szwedzkie pod dowództwem Gustawa Adolfa. Za utratę zamku, polska generalicja przebywającego w niewoli polskiego obrońcę rotmistrza Wojciecha Pęcławskiego skazała zaocznie na karę śmierci. Szwedzi po zdobyciu zamku zbudowali dodatkowo 11 ziemnych bastionów. W 1629 roku, malborską fortyfikację Szwedzi powiększyli o kolejną linię obronną, którą wojska polskie hetmana Stanisława Koniecpolskiego próbowały bezskutecznie zdobyć. W 1636 roku Szwedzi zamek opuścili i przejęły go ponownie wojska polskie. Zamek został wyremontowany przez budowniczych króla Władysława IV. Od 1737 roku, na Zamku Wysokim mieściły się koszary polskiego regimentu piechoty. Za panowania króla Augusta II Sasa, na wieży zbudowano nowe zwieńczenie z latarnią oraz położono nowe dachy. W latach 1756-67, na miejscu Wieży Kleszej, zbudowano ogromny gmach kolegium jezuitów. W dniu 13 września 1772 roku, gdy nastał czas pierwszego rozbioru naszej ojczyzny zamek zajęli Prusacy. Po przejęciu zamku przez Prusaków, w roku 1774 zaczęto przebudowywać Zamek Wysoki na koszary, co doprowadziło do ogromnych jego zniszczeń. Wyburzono prawie wszystkie gotyckie sklepienia i przebudowano okna. Wielki Refektarz przeznaczono na ujeżdżalnię koni. W Pałacu Wielkich Mistrzów, urządzono fabrykę tkanin i mieszkania dla robotników. Szczególnie wielkie straty zamek poniósł w latach 1801-1804, gdy została przeprowadzona przebudowa zamku na wielkie magazyny wojskowe. Po tych dewastacjach, nastąpiła zmiana postrzegania wartości zamku. Od 1882 roku, zamek ten był dokładnie rekonstruowany, a prace te kontynuowano do wybuchu drugiej wojny światowej. W latach trzydziestych XX wieku, zamek ten był często wykorzystywany przez Niemców jako tło uroczystości nazistowskich. Pod koniec lat pięćdziesiątych XX wieku, powołano Społeczny Komitet Odbudowy Zamku. Od 1961 roku, jest on siedzibą muzeum polskiego.

Ewa Michałowska Walkiewicz