Z rybackiej osady do europejskiej metropolii. Niezwykłe losy grodu nad Wisłą

Oryginalne brzmienie nazwy Warszowa, potwierdzają również dokumenty łacińskie — w których używa się formy Varsovia, zamiast Varsavia, oraz francuskie gdzie występuje nazwa Varsovie, nie zaś Varsavie. Zmiana nazwy na Warszawa w XV w. wynikała z mazowieckiej wymowy dialektycznej. Do końca XV w. samogłoska "a" przechodziła w "e" po spółgłoskach miękkich, a "sz" była w tamtym okresie spółgłoską miękką. W tym okresie, formy z wtórnym "e" zaczęły być postrzegane jako gwarowe, dlatego zastępowano je przez stosowanie "a". Zmiana nazwy z Warszewa na Warszawa upowszechniła się dopiero od XVI w.

Jednak najbardziej popularne jest legendarne pochodzenie nazwy miasta. Wywodzi się ono od imion Warsa i jego żony Sawy. W baśniowej wersji pewien rybak mieszkający w osadzie nad brzegami Wisły o imieniu Wars zobaczył w czasie nocnego połowu piękną syrenę. Od tamtej pory, zakochany bez pamięci, co noc przychodził nad rzekę, by móc popatrzeć na tę piękność. W końcu dostrzeżony przez swoją wybrankę wyznał jej miłość. Okazało się, że syrena nosząca imię Sawa odwzajemnia jego uczucia. Dzięki miłości, jaka ich połączyła, Sawa wyszła na ląd i przeistoczyła się w piękną dziewczynę. I tak Wars i Sawa żyli razem długo i szczęśliwie a gród, powstały na miejscu ich nadwiślańskiej chaty, nazwano na ich cześć Warszawą.

Historia obecnej stolicy i największego miasta Polski sięga XII w., kiedy to powstał na jej dawnym terenie dwór książąt mazowieckich Jazdów — obecny Ujazdów. W granicach administracyjnych stolicy jest on najstarszym, po grodzie na Bródnie. Jazdów strzegł osady handlowej Solec, czyli portu przeładunkowego soli kamiennej, dostarczanej barkami na Wiśle z okolic Krakowa.

To właśnie w osadzie targowej Solec istniała pierwsza lokalna przeprawa wiślana do istniejącej już w 1065 r. wsi Kamion — dzisiejszy Kamionek i Gocław, który wówczas należał do biskupa płockiego. Natomiast zaplecze gospodarcze Jazdowa zapewniała wieś Mokotowo — obecnie Mokotów, zaś do jego obrony miała powstać strażnica we wsi Służewo — obecnie Służew, położony na obszarze dwóch dzisiejszych dzielnic — Mokotowa i Ursynowa. Jednak najstarszym ważnym ośrodkiem grodowym z X w. związanym z włączeniem Mazowsza w skład Państwa Mieszka I jest Stare Bródno, z którego rejonu osadnictwo przeniosło się nad brzeg Wisły. To na terenie tej dzisiejszej dzielnicy Warszawy powstała najstarsza osada i mały gród bez fosy, wzniesiony na wydmie otoczonej z trzech stron bagnami.

Do powstania dzisiejszej Warszawy przyczynił się, także pośrednio podział dzielnicowy Polski przez Bolesława Krzywoustego. Miał on zażegnać walki o władzę między jego synami, ale w istocie doprowadził do osłabienia kraju, który od wschodu najechali Litwini, docierając aż na Mazowsze. Z tego powodu dawny szlak handlowy, idący z Rusi do Bałtyku przez tereny nadbużańskie, zaczął biec po bezpieczniejszej, lewej stronie Wisły. Krzyżował się tam z lokalną przeprawą między Kamionem a Solcem, bronionym przez pobliski Jazdów.

Wiosną 1262 r. wojska litewsko-ruskie pod wodzą Mendoga, po zdobyciu Płocka, obległy w Jazdowie księcia mazowieckiego Siemowita I. W wyniku zdrady napastnicy zdobyli Ujazdów. W trakcie walk zginął Siemowit, a jego syn, Konrad II, dostał się do dwuletniej niewoli litewskiej. Podstępne zdobycie i spalenie Jazdowa zakończyło okres jego świetności jako ośrodka handlowego i zbrojnego, ale nie zatrzymało rozwoju kontaktów kupieckich.

Pod koniec XIII w. w odległości ok. czterech km na północ od Ujazdowa — na miejscu obecnego Zamku Królewskiego, powstała nowa przeprawa przez rzekę i pionierski, liczący kilkuset mieszkańców gród książęcy, założony na terenie dzisiejszej Starówki przez bogatych kupców toruńskich. Wisła w tym czasie była o wiele szerszą rzeką niż znana nam obecnie. Kupców sprowadził w to miejsce książę Bolesław II Mazowiecki.

Około roku 1300 Warszawa otrzymała akt lokacyjny zgodny z prawem chełmińskim. Do dziś istnieje dokument potwierdzający nadane przez Janusza I Starszego w 1413 r. prawa lokalizacyjnego i świadczący, że gród nad Wisłą był już ważnym miastem. Wówczas na obszarze ok. 20 ha, uformowała się tzw. Stara Warszawa, a właścicielami gruntów, na których leżała, była grupa majętnych kupców, których Bolesław II sprowadził najprawdopodobniej z Torunia.

Do XV w. sądem wyższym prawa chełmińskiego dla Warszawy była rada miejska Torunia. W najstarszych zachowanych księgach ławniczych dla dzisiejszej stolicy pośród najbogatszych rodzin mieszczańskich występują nazwiska Kazuba, Rola, Wilk, Pieniążek, a wśród pospólstwa Mrzygłód, Kraska, Twaróg, Sobek, natomiast działka wójtowska jest w rękach rodziny o nazwisku Suchopędek, co dowodzi polskiego pochodzenia średniowiecznych mieszczan warszawskich. W 1413 r. oficjalnie przeniesiono stolicę Mazowsza z Czerska, gdzie mieściło się wcześniej mazowieckie centrum władzy świeckiej i duchownej do Warszawy.

Na przestrzeni wieków miasto przeżywało lata świetności, lecz kilkakrotnie stawało też na skraju całkowitego zniszczenia, podczas najazdów szwedzkich, rosyjskich i niemieckich. Obecnie Warszawa to administracyjna, polityczna i finansowa stolica Polski. To nowoczesna zielona europejska metropolia, stale rozwijająca się i otwarta na potrzeby mieszkańców. Dostępność komunikacyjna, modna architektura, szereg utalentowanych, zdolnych i wykształconych mieszkańców, szybko rosnące PKB i wysoka jakość życia sprawiają, że miasto jest również atrakcyjnym celem biznesowym w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Obecnie w Warszawie jest ponad 400 tys. podmiotów gospodarczych, w tym międzynarodowe korporacje i lokalne firmy, a w stolicy przebywa prawie 2,5 mln osób. Dzięki przyszłościowej strategii i dużej dynamice rozwoju światowe marki oraz start-upy czują się tu komfortowo. Legendarny syreni gród, oferuje stale rosnącą ofertę atrakcji kulturalnych i rozrywkowych, która przyciąga nowych mieszkańców i turystów.