Rola klastrów w gospodarce tematem XXI Forum Gospodarczego w Toruniu

Forum Gospodarcze w Toruniu to jeden z największych kongresów gospodarczych w Polsce. Podczas bloku tematycznego dotyczącego Gospodarki zorganizowany został panel "Rola klastrów w gospodarce", niezwykle trafiony temat, bo debata cieszyła się ogromnym zainteresowaniem. Licznie zgromadzeniu słuchacze mogli wysłuchać niezwykle merytorycznej i wyczerpującej dyskusji.

Jak wyjaśniono na wstępie, aby móc następnie przejść do omówienia roli jaką odgrywają w gospodarce, klaster to grono przedsiębiorstw wraz z ich otoczeniem, w tym z otoczeniem naukowym, działających w danym sektorze lub kilku spokrewnionych sektorach gospodarki na określonym obszarze geograficznym. Najlepiej, aby klaster funkcjonował w ramach potrójnego powiązania, współpracujących ze sobą środowisk gospodarczego, naukowego i samorządowego.

- "Błędem w rozumieniu działania klastrów jest opinia, że konkurencja między członkami klastra przeciwdziała rozwojowi całej struktury. Tak nie jest. Naturalne jest, że przedmioty działające w tej samej branży w pewnym stopniu będą ze sobą konkurowały. Kluczem jest próba poszukiwania wspólnego mianownika, dzięki któremu ci konkurenci będą mogli ze sobą współpracować." - mówił moderator dyskusji Krzysztof Krystowski, Prezes Związku Pracodawców Klastry Polskie.

- "Klastry to potężne narzędzie do wielkiego sieciowania firm i rozwoju gospodarki. Dzięki zrozumieniu ich idei, tego na czym polegają można rozwijać przedsiębiorstwa i budować innowacyjność. Dlatego staramy się nauczać managerów jak powinno się prawidłowo zarządzać klastrami w stworzonej przez nas Polskiej Akademii Klasteringu." - mówił jeden z panelistów Bogdan Węgrzynek, Prezes Instytutu Wsparcia Inicjatyw Gospodarczych oraz Prezes i Dyrektor Generalny Ogólnopolskiego Klastra Innowacyjnych Przedsiębiorstw, a także Wiceprezes Związku Pracodawców Klastry Polskie. -"Klaster, którego jestem prezesem ma bardzo szeroką współpracę międzynarodową. Reprezentując go na wielu misjach gospodarczych, ostatnio w Indiach, szukamy kooperacji. Również silnie pracujemy nad współpracą ze Stanami Zjednoczonymi. Podpisujemy wiele ważnych umów, choćby z bardzo dużym międzynarodowym klastrem Futura, co może owocować realizacją dużych projektów." - podał przykład Klastra OKIP, który doskonale pokazuje jaką pozytywną rolę odgrywa w naszej gospodarce.

Jak przytoczył Krzysztof Krystowski, przykładem najbardziej naturalnych klastrów w naszym kraju są klastry turystyczne. Dany obszar geograficzny, mający swój potencjał wynikający z pięknych jezior albo wysokich gór to dzięki temu będziemy mieli hotele, pensjonaty, restauracje, uzdrowiska. Zatem sama geografia temu sprzyja, ale to gdzie jest różnica między działającym, animowanych klastrem a miejscem, które nadaje się na klaster, gdzie przedsiębiorcy nie zdają sobie sprawy i działają każdy sobie. Doskonałym przykładem współpracy jest Białka Tatrzańska, będąca w ostatnim czasie najlepszym kurortem narciarskim. Jest to namacalny dowód, że tam gdzie dochodzi do porozumienia jest rozwój. Rozwój ten rozpoczyna się od współpracy środowiska gospodarczego, ale w naturalny sposób, jeśli ma to być działanie ku rozwojowi to takim bardzo potrzebnym biznesowi jest środowisko naukowe.

- "Klient wie co ma robić, w czym jest dobry od tych kilku czy kilkunastu lat. On chce to w sposób lepszy lub gorszy sformalizować, by móc starać się o środki zewnętrzne, które nie będą służyły temu, aby pozyskać je w niewiadomym celu, ale po to, aby rozwinąć i rozszerzyć własną działalność i tak naprawdę podwyższyć jakość." - przybliżył profil przychodzących do niego klientów Michał Krajewski z Kancelarii Krajewski Graś. Są to przedsiębiorstwa, które łączą się w siłę, które chcą coś znaczyć na rynku inwestując i budując jakość i markę, a także możliwość korzystania z nowych technologii i współpracy z uczelniami. Zdają sobie sprawę, że tego typu podejście jest na pewno dobre dla polskiego gospodarki i będzie ona na tym korzystała.

Poza możliwością pozyskania środków finansowych z UE na projekty klastrów to jednak najważniejszą wartością jaka wynika z klastrów jest to, iż ludzie współpracują, znają się, wiedzą do kogo mają pójść jak mają jakiś problem, łatwo znaleźć kooperantów. I to pozwala kreować masę krytyczną, którą za wszelką cenę trzeba starać się osiągnąć.

Odnosząc się do klastra, w którym działają mikroprzedsiębiorcy z sektora IT mający do zaoferowania pojedyncze usługi z zakresu, a którzy stworzyli wspólną ofertę, gość z sali zapytał czy klaster może mieć swój własny produkt. Wówczas jako kompletna usługa znacznie łatwiej sprzedaje się. Odpowiedź ze strony panelistów była twierdząca. Nie ma żadnych prawnych regulacji zabraniających organizacji animującej klaster, aby prowadziła działalność gospodarczą, musi jedynie zyski przeznaczać na działalność statutową, co ma swoje przykłady wśród istniejących klastrów.

Poruszono temat możliwości poszukiwania finansowania badań do celów realizacji innowacyjnych projektów w bankach. Wsparcia dla klastrów niestety nie oferują banki, co potwierdził obecny w dyskusji prezes banku. Innowacyjne projekty mają to do siebie, że nie mają potwierdzenia w powodzeniu na rynku, ponieważ jeszcze ich na nim nie ma. Zrozumiała jest jednak ostrożność banków, który musi mieć gwarancji, że inwestując w coś będzie miał z tego zwrot, ponieważ banki dysponują depozytami obywateli i nie mogą działać ryzykowanie. Rozwiązaniem może być venture capital, jednak z jego założeniem jest duży problem, gdyż co z kolei zarzuca się bankom, promują one duże konsorcja zagraniczne a są stawiają barykady dla rodzimych przedsiębiorstw.

Krzysztof Krystowski, Prezes ZPKP i również Prezes Śląskiego Klastra Lotniczego, zwrócił uwagę na istniejący obecnie problem pozyskiwania funduszy. Klastry aplikujące o unijne środki finansowe rozdysponowywane przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości wnioskują o zaliczki, które muszą być zabezpieczone. Dotychczas wystarczał weksel, ale gdy ta kwota jest większa PARP żąda gwarancji, ale - nie zgadza się na zabezpieczenie na sprzęcie, co jest niezgodne z umową, która jest podpisana pomiędzy klastrami a PARPem. Dla organizacji, która działa no-profit koszt gwarancji byłby także zbyt dużym ubytkiem finansowym, zatem nie przewiduje czegoś takiego umowa, którą usiłuje zmienić PARP.

W odniesieniu do nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2014-2020 zarówno sama UE jaki i polskie dokumenty programowe dużą rolę przypisują klastrom i firmom w nich działającym. Rola klastrów w gospodarce jest ogromna i dzięki wsparciu będzie jeszcze większa.

- "Wszystkie pieniądze kierowane do klastrów będą przekazywane na szerokorozumiany mariaż nauki i biznesu. Wszystko co będzie wiązało się z przygotowaniem, badaniem w celu wdrożenia wyników prac naukowych do produkcji będzie mocno wspierane w najbliższej perspektywie finansowej, przede wszystkim w Programie Operacyjnym Inteligentny Rozwój i programach operacyjnych w 16 województwach i każde województwo będzie inaczej podchodziło do klastrów. Na przykład województwo lubelskie będzie wręcz stawiało wyłącznie na klastry i wspierało je w gigantyczny sposób, a w województwie podlaskim klastry zostały praktycznie pominięte. To dzisiaj wiemy. Na pewno nie będzie jednego w całym kraju programu finansowania klastrów." - mówił poseł na Sejm RP Bartłomiej Bodio, przewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. Polityki Klastrowej. - "To nad czym w tej chwili pracujemy to klub klastrów ekskluzywnych czyli klastry kluczowe. Wiemy, że będzie ich około 30. Będzie weryfikowana innowacyjność, ilość działających w nim podmiotów, ponadregionalność klastrów, działalność międzynarodowa."

Wszystko w tej chwili jest w planowaniu, zarówno szczegóły dotyczące wsparcia jaki i kryteria wyboru klastrów kluczowych, ale jak zaznaczył poseł Bartłomiej Bodio. Dyskusja pomiędzy przedstawicielami rządu a szefami klastrów i wysunięcie wielu ustaleń będzie miało miejsce podczas II Kongresu Klastrów Polskich w Sejmie RP, który odbędzie się 20 maja 2014 roku. Na wydarzenie zapraszał poseł Bodio, a także już na początku panelu Bogdan Węgrzynek, który był Koordynatorem Głównym zeszłorocznego Kongresu w Sejmie.

Jednym z elementów przytoczonego przez Teresę Kamińską, Prezes Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej klastra z jej regionu jest kwestia kadry i szkolnictwa. Problemem jest brak fachowców, którzy po zamknięciu stoczni w wielu przypadkach wyjechali z kraju, a z drugiej firmy zatrudniają na "umowy śmieciowe" na potrzeby projektów. Klaster uwzględniając wszystkie firmy mające cokolwiek wspólnego z jego działalnością wypracowuje całą bazę imiennych i potrzebnych fachowców, fundusz gwarancyjny, tak aby można było między firmami, gdy jedna kończy kontrakt a druga zaczyna, wymieniać kadrę tak aby pracownicy nie wypadli z rynku. Klaster daje dużo więcej możliwości rozwiązania problemu firmom, które do niego dołączą, a pojedynczo nie byłyby w stanie z takimi problemami sobie poradzić. One oczywiście ze sobą konkurują na rynku, ale jak widać są płaszczyzny na których mogą współpracować. Tak jak również jeśli chodzi o legislację, gdzie wspólnie łatwiej przeforsować coś, aby zrealizować wspólny cel.

- "Ważną rzeczą i bardzo często najmniejszym wspólnym mianownikiem jest także współpraca przy prowadzeniu prac badawczo-rozwojowych - takich, które są przedkonkurencyjne. Często używane technologie są bardzo podobne i jest możliwość współpracy przy ich budowaniu, dopiero potem, gdzie jest to już bardziej uszczegółowione konkurenci rozdzielają się." - mówił Bogdan Węgrzynek, zaznaczając konieczność współpracy przedsiębiorstw z sektorem badawczo-rozwojowym.

Jak przytoczono podczas dyskusji, dzięki klastrom można budować magazyny do przechowywania żywności, maszyny do budowy części, dzieląc się kosztami można również wspólnie projektować, można budować wspólną ofertę np. turystyczną czy internetową. Wachlarz możliwości jest ogromny.

Dzięki odbytej debacie, ci którzy nie znali idei klastrów albo mieli wątpliwości co do ich roli, mogli przekonać się, że klastry nie służą do zarabiania publicznych pieniędzy. Jest to wspaniała maszyna do osiągania innych celów, a wsparcie finansowe jest tylko pomocą do ich realizacji.

Anna Figiel
APP / Polska