Marynarka Wojenna RP pod Wawelem - wernisaż wystawy

Początki polskiej floty wojennej sięgają XV w. kiedy to marynarze z Elbląga i Gdańska pokonały flotę krzyżacką w bitwie na Zalewie Wiślanym. W 1561 r. w Rzeczpospolitej powstała flota kaperska, zwana także flotą strażników morza. Zwodowano pierwszy polski okręt wojenny - galeon "Smok" - zwany Galeonem Zygmunta Augusta. Od 1601 zaczęto budować pierwsze zawodowe siły morskie - królewską flotę wojenną. Największym zwycięstwem okrętów królewskich było pokonanie eskadry szwedzkiej w bitwie pod Oliwą w 1627 roku.

Krótko po odzyskaniu niepodległości, w 1918 roku, rozpoczęto budowę polskiej Marynarki Wojennej. W latach 20. trzon floty stanowiły poniemieckie trałowce i torpedowce.

"Morze, nasze morze,
Wiernie ciebie będziem strzec.
Mamy rozkaz cię utrzymać
Albo na dnie, na dnie twoim lec."

Podczas kampanii wrześniowej, w 1939 roku, polska Obrona Wybrzeża nie miała szans nawiązania równorzędnej walki z przeważającą armią niemiecką. Dlatego tuż przed wybuchem wojny trzon polskiej floty w postaci trzech niszczycieli wysłano do Wielkiej Brytanii, gdzie stały się zaczątkiem Polskiej Marynarki Wojennej u boku aliantów zachodnich. Większość okrętów pozostających w Polsce została zatopiona, niektórym udało się przedostać do Wielkiej Brytanii, a pozostałe internowały się w Szwecji. Marynarze broniący półwyspu Helskiego poddali się jako jeden z ostatnich punktów obrony w kraju.

"Żadna siła, żadna burza
Nie odbierze Gdańska nam.
Nasza flota, choć nieduża,
Wiernie strzeże portów bram."

Od 1939 do 1947 Marynarka Wojenna funkcjonowała w ramach polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Marynarka Wojenna zakotwiczyła w Krakowie
Efektem zapoczątkowanej przez Dyrektora Adama Rąplskiego dobrej współpracy pomiędzy Muzeum Armii Krajowej w Krakowie a Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni jest wystawa pt. "Marynarka Wojenna RP w 95. rocznicę utworzenia".

Na kolorowych planszach prezentowana jest historia Polskiej Marynarki Wojennej od jej utworzenia w listopadzie 1918 r. do czasów współczesnych.

Dla części zwiedzających zaskoczeniem może być fakt, że pierwszym portem marynarki wojennej był Modlin. Pierwsze okręty oferowali nam Francuzi.

Na wystawie pokazane zostały najważniejsze okręty Polskiej Marynarki Wojennej i najchlubniejsze karty jej historii.

Wystawę uzupełniają przywiezione w Gdyni modele okrętów wojennych RP oraz wojskowe oporządzenie marynarskie.

A jednak ”ORP Sęp” został utorowany
Sensacją tej wystawy są pamiątki po ORP "Sęp". Na tej wystawie po raz pierwszy publicznie pokazano uratowane przez Pana Stanisława Aleśkiewicza, nestora polskich marynarzy, marynarza z ORP "Ślązak". Jest to ster kierunkowy, ster głębokościowy, ster torped i manometr głębokościowy, a więc wyposażenie sterówki polskiego okrętu podwodnego ORP "Sęp" (bliźniaka ORP "Orzeł"). O ocaleniu w Muzeum Czynu Zbrojnego w Nowej Hucie części z ORP "Sęp" przez Pana Stanisława Aleśkiewicza nie wiedzieli nawet specjaliści i muzealnicy zajmujący się historią Marynarki Wojennej.

ORP "Sęp" to okręt bliźniaczy ORP "Orzeł". Należący do Marynarki Wojennej "Sęp" został wybudowany w 1938 r. w Holandii. Służbę pod polską banderą rozpoczął wiosną 1939 r. Po wybuchu II wojny światowej okręt został internowany w Szwecji. Po zakończeniu działań wojennych ORP "Sęp" wrócił do Polski i po remoncie służył jako okręt szkoleniowy. Na początku lat 50. część marynarzy z załogi tego okrętu została aresztowana i oskarżona o spisek. Jeden z oskarżonych został skazany na karę śmierci, którą wykonano. W 1964 r. w przedziale akumulatorowym okrętu doszło do wybuchu, w którym zginęło ośmiu marynarzy. Po naprawie jednostka przez kilka lat jeszcze była wykorzystywana, ale na początku lat 70. zapadła decyzja o jej złomowaniu.

ORP Sęp miał swoje dramatyczne chwile, o których warto przypomnieć
4 września, 1939 roku z uwagi na poważne uszkodzenia i wyczerpanie załogi, skierował się w kierunku wód terytorialnych Szwecji i 17 września został internowany w Stavnas. Dopiero 26 października 1945, wraz z innymi internowanymi okrętami (OORP "Ryś" i "Żbik"), powrócił do macierzystego portu w Oksywiu.

W czasach stalinowskich, w 1951r., załoga okrętu „ORP Żuraw” zadecydowała się uprowadzić okręt do Ystad w Szwecji, zejść na ląd. W wyniku prowadzonego bardzo brutalnego śledztwa aresztowano 8 marynarzy z załogi "Sępa". Oskarżono ich o spisek. Jeden z marynarzy został stracony, siedmiu otrzymało kary 15 lat więzienia. W 1956 zostali zrehabilitowani.

3 grudnia 1964 roku, w przedziale akumulatorowym w zanurzeniu doszło do eksplozji. W wyniku pożaru zginęło 8 członków załogi. Po rocznej naprawie okręt wrócił do służby, ale nigdy nie wydano już rozkazu zanurzenia.

Mimo naprawy okręt już nigdy nie wrócił w pełni sprawny do słuzby. We wrześniu 1969 został wycofany ze służby. Zezłomowany w latach 1971-1972.

ORP "Sęp"\' i ORP "Orzeł" były to okręty wybudowane w dużej mierze z części wyprodukowanych przez polskie firmy. Odradzający się polski przemysł miał ogromny wkład w ich powstanie.

Muzeum AK w Krakowie poszukuje pamiątek i archiwaliów dokumentujących wysiłek zbrojny żołnierza polskiego w II wojnie światowej.

Zapraszamy do współpracy
Robert Springwald - Muzeum AK 

rspringwald@o2.pl, rspringwald@muzeum-ak.pl
Fot: Karol Kowalski i Robert Springwald

Wystawa dostępną jest w:
MUZEUM ARMII KRAJOWEJ im. Generała Emila Fieldorfa-Nila
ul. Wita Stwosza 12, 31-511 Kraków
www.muzeum-ak.pl

Zapraszamy do Muzeum Armii Krajowej w Krakowie:
- od  wtorku do niedzieli: od 11.00-18.00
- w poniedziałki Muzeum jest nieczynne

Muzeum AK w Krakowie poszukuje pamiątek i archiwaliów dokumentujących wysiłek zbrojny żołnierza polskiego w II wojnie światowej.