Legendarny emisariusz Armii Krajowej Jan Karski (właściwie Jan Kozielewski), autor słynnej książki o polskim podziemiu pt. \"Tajne państwo\", urodził się w 1914 roku w Łodzi.
Po ukończeniu w 1936 roku studiów prawniczych i dyplomatycznych na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie pracował jako urzędnik Ministerstwa Spraw Zagranicznych. We wrześniu 1939 roku trafił do sowieckiej niewoli. Dwa miesiące później zbiegł z transportu i wrócił do Warszawy, gdzie rozpoczął działalność konspiracyjną. W styczniu 1940 roku udał się jako emisariusz do Paryża i Angers. Działał w konspiracyjnym Froncie Odrodzenia Polski oraz w biurze informacyjnym Komendy Głównej AK.
Aresztowany przez gestapo, próbował odebrać sobie życie, aby nie zdradzić tajemnic. Odratowany, uciekł ze szpitala. W 1942 roku jako emisariusz Delegata Rządu na Kraj przedostał się do obozu zagłady Żydów. Zdjęcia z obozu, z getta warszawskiego oraz inne dokumenty świadczące o eksterminacji Żydów przewiózł w tym samym roku do Wielkiej Brytanii i do USA. Spotkał się m.in. z prezydentem Franklinem Delano Rooseveltem, sekretarzem stanu Cordellem Hullem, szefem brytyjskiej dyplomacji Anthonym Edenem i słynnym pisarzem Herbertem Wellsem. Rozmówcy nie dali wiary jego wstrząsającym relacjom o holocauście.
Po wojnie pozostał w Stanach Zjednoczonych. Wykładał m.in. stosunki międzynarodowe i teorię komunizmu na Georgetown University w Waszyngtonie.
Jego książka "Tajne państwo" (Story of Secret State) była sensacją wydawniczą czasu wojny; w Polsce ukazała się po raz pierwszy dopiero w 1999 roku, w 55 lat po amerykańskim pierwodruku. Ważną pracą naukową prof. Karskiego była książka "The Great Powers and Poland, 1914-1945 (from Versailles to Yalta)".
Uhonorowano go wieloma odznaczeniami, w tym Orderem Orła Białego i Orderem Virtuti Militari, przyznano kilka doktoratów honoris causa polskich i amerykańskich uniwersytetów, a Izrael w 1994 roku nadał mu tytuł honorowego obywatela. W 1998 roku był kandydatem do pokojowej Nagrody Nobla. W 2000 r. otrzymał Nagrodę im. Jana Strzeleckiego przyznaną przez polski Pen Club jako "wielkiemu humaniście, orędownikowi Polski otwartej, w uznaniu czynów, myśli i pism". W ostatnim okresie Jan Karski pracował nad kolejną książką - wspomnieniami ze spotkań z najbardziej znanymi postaciami polskiego ruchu oporu, politykami USA i Wielkiej Brytanii oraz działaczami żydowskimi.
(PYP)
KATALOG FIRM W INTERNECIE
