Szkoły podstawowe i średnie w USA

Mogą one precyzować program nauczania, ustalać regulamin szkoły, nawet odrzucić podręczniki sugerowane przez władze stanowe. Szkoły podstawowe muszą się stosować do przepisów ustalonych przez lokalne okręgi szkolne (school districts), władze stanowe (State Department of Education) oraz do wytycznych władz federalnych. Szkoły prywatne natomiast są samodzielnymi jednostkami, nie odpowiadającymi przed żadnymi władzami.
   
Podstawowe i średnie wykształcenie jest w Stanach Zjednoczonych obowiązkowe. Wiek, w którym młodzież musi uczęszczać do szkoły, zależy od przepisów stanowych i wynosi od 6-7 do 16-17 lat. Dla przykładu obowiązkowy wiek szkolny wynosi w Illinois od 7 do 16, w New Jersey od 6 do 16, w stanie Nowy Jork przeważnie od 6 do 17.

Nauka w szkołach podstawowych
Około 34 miliony dzieci uczęszczają w USA do szkół podstawowych. Rok szkolny trwa od pierwszego tygodnia września do połowy czerwca i dzieli się na 3 lub 4 okresy, na koniec których dziecko jest oceniane z każdego przedmiotu i rodzice informowani o postępach lub trudnościach. Jeżeli w szkole istnieje kilka równorzędnych klas, dzieci są przydzielane do nich na podstawie zdolności. Dla dzieci zdolniejszych i pracowitszych program nauczania jest trochę trudniejszy. Lekcje trwają po 45 minut w godzinach od 9 rano do 3 po południu. Jedyną przerwą jest godzinna przerwa obiadowa (lunch break), podczas której dzieci mogą zjeść kanapkę lub gorący posiłek w stołówce.
   
W pierwszych klasach szkoły podstawowej dzieci uczą się przede wszystkim matematyki i języka angielskiego, którego nauka jest podzielona na czytanie, pisanie i literowanie (spelling). W starszych klasach stopniowo są wprowadzane przedmioty przyrodnicze (botanika, chemia, fizyka), społeczne (historia, geografia) i artystyczne (rysunek, muzyka, śpiew). Nie wszędzie jest gimnastyka. Prawie wszystkie szkoły mają sale z komputerami. Organizowane są dodatkowe zajęcia sportowe, harcerskie, nauka języka angielskiego dla dzieci imigrantów.
   
Kilka razy do roku odbywają się spotkania nauczycie-li z rodzicami. Raz w roku organizowany jest tzw. Open Day, kiedy rodzice są zapraszani do szkoły i obserwowania lekcji. Dzieci mają dwa dni wolne z okazji Święta Dziękczynienia (Thanksgiving), tydzień na Boże Narodzenie i tydzień na Wielkanoc.

Nauka w szkołach średnich
W szkołach średnich młodzież ma wyznaczone pewne obowiązkowe przedmioty, a resztę może dobierać spośród listy dowolnych przedmiotów (electives). Liczba dowolnych przedmiotów jest różna i wynosi ok. 25% w szkołach katolickich i znacznie więcej w szkołach publicznych. Niektóre dowolne przedmioty wzbudzają zastrzeżenia co do ich użyteczności, a nawet kontrowersje, co ma miejsce w przypadku np. nauki o śmierci (!) czy science fiction, wprowadzonych w paru nowatorskich szkołach publicznych. Uczeń ustala swój program na dany okres przy pomocy nauczyciela i rejestruje się na lekcje z wybranych przedmiotów.
   
Przeważnie dopiero w szkole średniej uczniowie zaczynają naukę języków obcych (najczęściej hiszpańskie-go, włoskiego, niemieckiego lub francuskiego), a także trygonometrii, ekonomii, historii światowej, chemii, fizyki, przedmiotów związanych z komputerami itp.
   
Rok szkolny zaczyna się i kończy w średniej szkole tak jak w podstawowej i dzieli się na trzy okresy: jesienny, wiosenny i letni. Podczas letniego okresu szkoła oferuje poprawkowe kursy (z przedmiotów, których uczniowie nie zdali), przedmioty zaawansowane (np. matematyka wyższa) lub dodatkowe (maszynopisanie, programowanie komputerów). Niektóre przedmioty zalicza się na podstawie wykonania jakiegoś projektu, ale przeważnie po zdaniu egzaminu. Oprócz pomniejszych testów najważniejszymi są egzaminy midterm (zdawany w połowie okresu) oraz egzamin końcowy (final exam). System ten przypomina system stosowany na studiach.
   
Niektóre szkoły średnie przysposabiają młodzież do zawodu. Wiele z nich ma program rolniczy, weterynaryjny, ogrodniczy, dziennikarski, inżynierski, specjalizuje się w modzie, architekturze wnętrz itp. Są też szkoły, które mają typowo zawodowy charakter i przygotowują do zawodu hydraulika, stolarza, kosmetyczki, pielęgniarki, mają także kursy stenografii, buchalterii i wiele innych.
   
W USA nie zdaje się końcowego egzaminu maturalnego. Oprócz zaliczania bieżących przedmiotów, począwszy od dziewiątej klasy zdaje się różne testy, jak np. Regents Test w stanie Nowy Jork. Najważniejszym jest Scholastic Aptitude Test (SAT), na podstawie którego odbywa się przyjęcie na wyższe uczelnie.

Szkoły prywatne a publiczne
W Stanach Zjednoczonych każda podstawowa, średnia czy wyższa szkoła jest publiczna albo prywatna.
   
Podstawowe i średnie szkoły publiczne są utrzymywane przez lokalne władze za pieniądze podatników i są bezpłatne. W Stanach Zjednoczonych istnieje ok. 83,000 szkół publicznych. Ich poziom jest bardzo różny i waha się od bardzo dobrego do skandalicznego, szczególnie w podupadłych dzielnicach dużych miast (tzw. inner cities). Nie ma możliwości wyboru szkoły publicznej; uczeń jest zobowiązany do uczęszczania do szkoły w swoim okręgu. Ludzie często wybierają miejsce zamieszkania ze względu na dobrą szkołę.
   
Amerykańskie szkolnictwo publiczne boryka się z olbrzymimi problemami. Od lat umiejętności amerykańskiej młodzieży wypadają żenująco w zestawieniu z umiejętnościami młodzieży z innych uprzemysłowionych krajów. W publicznych szkołach podupadłych dzielnic nauczyciele borykają się z utrzymaniem sensownej dyscypliny, gdyż problemy z ulicy (narkomania, przestępczość) przenikają do szkoły. Dlatego też pomimo darmowej edukacji na poziomie podstawowym i średnim oraz gęstej sieci szkół, wielu rodziców decyduje się na umieszczenie dzieci w szkołach prywatnych. Niemniej należy zaznaczyć, że niektóre szkoły publiczne na przedmieściach lub w małych miasteczkach są dobre, a nawet znakomite.
   
Szkoły prywatne prowadzone są z reguły na wyższym poziomie niż publiczne, zapewniają dzieciom lepszą opiekę, dyscyplinę i program nauki. Opłaty wynoszą od kilku tysięcy dolarów do $20,000 na rok. Najczęściej spotykanym rodzajem szkół prywatnych są szkoły parafialne, prowadzone przez kościoły i organizacje religijne różnych wyznań. Najwięcej szkół jest prowadzonych przez kościoły katolickie, luterańskie, baptystów i synagogi żydowskie. Z powodu rozdziału konstytucyjnego państwa i kościoła, szkoły parafialne nie korzystają z pomocy władz federalnych. Utrzymują się z datków charytatywnych i czesnego płaconego przez rodziców, przeważnie znacznie niższego niż w innych szkołach prywatnych. Szkoły parafialne uczą przedmiotów świeckich i religijnych z reguły na dobrym poziomie. Świeckie prywatne szkoły, często nienastawione na profit, utrzymują się z czesnego i darowizn. Niektóre, uważane za elitarne, są drogie i przyjmują uczniów bardzo selektywnie.

Elżbieta Baumgartner
Elżbieta Baumgartner jest autorką wielu książek o profilu finansowym i konsumenckim, m.in.. „Jak ułatwić dziecku życiowy start”, „Jak działa giełda”, „Jak inwestować w fundusze powiernicze”, „Życie od nowa”, „Jak chować pieniądze przed fiskusem”. 255 Park Lane, Douglaston, NY 11363, tel. 1-718-224-3492, www.PoradnikSukces.com.