Jak otrzymać stały pobyt w USA

Najważniejsze etapy starania się o zieloną kartę

Petycja (petition)
W większości przypadków, jeśli chcesz zamieszkać na stałe w Stanach Zjednoczonych, musisz mieć sponsora: członka najbliższej rodziny lub amerykańskiego pracodawcę. Sponsor wypełnia w twoim imieniu petycję, formalną prośbę o uznanie ciebie za uprawnionego do otrzymania zielonej karty. Osoba występująca z petycją nazywana jest petitioner, a sponsorowany cudzoziemiec - beneficiary.

Sponsorujący cię członek twojej rodziny wypełnia formularz I-130, Petition for Alien Relative i wysyła do regionalnego centrum IRS wraz z dokumentami stanowiącymi dowód pokrewieństwa. Pracodawca-sponsor wypełnia między innymi formularz I-140, Petition for a Prospective Immigrant Employee.

Świadectwo pracy - Labor Certification
Jeśli sponsoruje cię pracodawca, będziesz musiał otrzymać prawdopodobnie Labor Certification z Departamentu Pracy (U.S. Department of Labor). Aby otrzymać taki dokument, twój przyszły pracodawca musi udowodnić, że nie może znaleźć wykwalifikowanego Amerykanina ani stałego rezydenta do obsadzenia wakującego stanowiska. Będzie musiał zamieścić ogłoszenia w prasie i udowodnić, iż jesteś jedyną osobą spełniającą stawiane warunki.

Otrzymanie Labor Certification jest trudnym procesem i prawdopodobnie będziesz potrzebował pomocy prawnika. Jedynie priorytetowi pracownicy z pierwszej grupy preferencyjnej są wyłączeni z obowiązku otrzymania potwierdzenia świadectwa do pracy.

Czekanie, czekanie, czekanie...
Jeśli wystąpiłeś o wizę imigracyjną w ramach jednej z kategorii preferencyjnych, to przyznanie ci wizy ograniczone jest rocznymi limitami. Każdego roku wydawana jest określona liczba wiz imigracyjnych. Będziesz musiał czekać na swoją kolej. Wnioski są rozpatrywane w kolejności ich przyjmowania. Gdy podania wpływają do Urzędu Imigracyjnego (USCIS), otrzymują stempel dzienny, nazywany priority date. Ta data określa twoje miejsce w kolejce.

Możesz obserwować tempo przesuwania się kolejki, czytając Biuletyn Wizowy (Visa Bulletin), wydawany co miesiąc przez Departament Stanu. Każdy numer zawiera tabelę pokazującą priority date dla obecnie rozpatrywanych wniosków w każdej kategorii preferencyjnej dla każdego kraju.

• Egzemplarz Biuletynu Wizowego można otrzymać bezpłatnie, dzwoniąc pod numer: 1-202-647-0508 lub pisząc pod adresem: Visa Office, U.S. State Department Washington, DC 20522-0113.
• Najnowszy numer Visa Bulletin można otrzymać także faksem, dzwoniąc pod numer: 1-202-647-3000, wybierając kod 1038 lub przez Internet, pod adresem: http://travel.state.gov.
• Departament Stanu udostępnia także numer telefonu z nagraną informacją na temat rozpatrywania wniosków wizowych: 1-202-663-1541. Taśma jest uaktualniana w połowie miesiąca.

Gdy jesteś sponsorowany, prawo nie zezwala ci na oczekiwanie na zieloną kartę w Stanach Zjednoczonych. Jeśli mimo to zdecydujesz się na pozostanie w USA i wygaśnie ci czasowa wiza, staniesz się “nieudokumentowanym” cudzoziemcem.

Wniosek wizowy
Gdy USCIS zatwierdzi petycję twojego sponsora, dalsza procedura uzależniona jest od twego miejsca zamieszkania.

Procedura konsularna
Jeśli oczekujesz na zieloną kartę poza granicami USA, USCIS przesyła twoje dokumenty do amerykańskiego konsulatu w twoim kraju. Konsulat powiadamia ciebie o nadejściu twojej kolejki, tj. o terminie, kiedy z rocznej puli przysługiwać ci będzie wiza. Otrzymasz wówczas pakiet formularzy i instrukcji. Wypełniasz podanie o wizę stałego pobytu dla siebie i twojej najbliższej rodziny (Form 230, Application for Immigrant Visa and Alien Registration) i przechodzisz przez badania lekarskie. Zostanie też sprawdzona twoja przeszłość kryminalna. Wreszcie otrzymasz zaproszenie na osobistą rozmowę z urzędnikiem konsularnym (interview). Jeśli wszystko będzie w porządku i nie okażesz się osobą niepożądaną (excludable), twoje podanie o zieloną kartę zostanie zatwierdzone. Wiza będzie ważna przez cztery miesiące i w tym terminie musisz przekroczyć granicę USA.

Na granicy amerykańskiej (zwykle na lotnisku) urzędnik imigracyjny wbija stempel do twojego paszportu potwierdzający twoje przekroczenie granicy jako legalnego imigranta. Na stemplu widnieje napis: “Processed for I-551. Temporary evidence of lawful admitance for permanent residence, valid until (tu data). Employment authorized”. Urzędnik zatrzymuje twoje dokumenty imigracyjne. Stempel ten oznacza, że jesteś stałym rezydentem USA. Zieloną kartę powinieneś otrzymać pocztą w terminie od jednego miesiąca do czterech miesięcy od daty przekroczenia granicy. W tym czasie możesz jednak swobodnie podróżować i podjąć pracę.

Procedura miejscowa
Osoby, które przebywają w USA legalnie i występują o zieloną kartę, otrzymują dokument stałego pobytu od Urzędu Imigracyjnego (USCIS).

Cudzoziemcy, którzy złamali prawo przez nielegalne przekroczenie granicy, przedłużenie pobytu po wygaśnięciu ważności wizy, albo pracę bez zezwolenia, mogą także otrzymać zieloną kartę w USA, jeżeli uiszczą karną opłatę, obecnie w wysokości $1,000, ale tylko wtedy, jeżeli zaczęli proces legalizacji przed 30 kwietnia 2001 roku. Przepis zezwalający na odebranie zielonej karty w Stanach nazywa się paragrafem 245(i). Obejmuje on również osoby sponsorowane przez najbliższych członków rodziny będących obywatelami (immediate family members) - tzn. małżonków, dzieci, rodziców.

Osoby, które złożyły dokumenty po 30 kwietnia 2001 roku (i nie są sponsorowane przez obywatela współmałżonka, dziecko lub rodzica) muszą wyjechać do Polski i obowiązuje je procedura konsularna (patrz wyżej). Od 1 kwietnia 1998 roku osoby te mają automatyczny zakaz wjazdu na terytorium USA przez:

• okres 3 lat, jeżeli przebywały w Stanach nielegalnie dłużej niż 180 dni,
• okres 10 lat, jeżeli przedłużyły swój nielegalny pobyt ponad rok.
  
  Kategorie ubiegających się o zieloną kartę
  Prawo dzieli kandydatów na imigrantów na szereg grup, zwanych kategoriami preferencyjnymi, w skrócie “preferencjami”. Występując o zieloną kartę należy pamiętać o tym podziale, ponieważ od rodzaju preferencji zależy czas oczekiwania na rozpatrzenie wniosków. Na przykład członkowie najbliższej rodziny obywatela USA mają najwyższy priorytet. Wśród kategorii zawodowych osoby o nadzwyczajnych uzdolnieniach są przyjmowane w pierwszej kolejności przed niewykwalifikowanymi pracownikami.
  
  Najbliżsi krewni obywateli amerykańskich
  Jeśli jesteś najbliższym krewnym obywatela USA, znajdujesz się w uprzywilejowanej sytuacji. Nie podlegasz limitom wizowym i nie musisz oczekiwać w kolejce, choć samo rozpatrzenie podania może zająć kilka miesięcy.
  
  Do najbliższych krewnych obywatela USA zalicza się:

• małżonków obywateli;
• dzieci obywateli, które nie ukończyły 21 roku życia i są stanu wolnego;
• rodziców obywateli USA, którzy ukończyli 21 rok życia;
• wdowy lub wdowców po zmarłych obywatelach USA. Obywatel USA musiał mieszkać z poślubioną/nym cudzoziemką/cem przez co najmniej 2 lata.

W celu sprowadzenia cię do USA, twój amerykański krewny składa w najbliższym centrum regionalnym USCIS petycję o wizę imigracyjną na formularzu USCIS I-130, Petition for Alien Relative. Procedura jest prosta i w zasadzie powinieneś się obyć bez pomocy prawnika. Jeśli mieszkasz poza granicami USA, zatwierdzona petycja zostanie przesłana do wybranego przez ciebie konsulatu amerykańskiego w Polsce, a konsulat prześle ci odpowiednie informacje. Jeśli mieszkasz w USA, możesz otrzymać zieloną kartę na miejscu (patrz “Procedura miejscowa” powyżej).

Kategorie preferencyjne
Stany Zjednoczone wydają obecnie w różnych kategoriach około 700,000 wiz imigracyjnych rocznie. 226,000 wiz rozdzielanych jest w kategoriach rodzinnych, a 140,000 w kategoriach pracowniczych. Tylko do 7% puli rodzinnej i pracowniczej może być przyznane dla każdego kraju, co daje limit 25,620 rocznie niezależnie od wielkości kraju. Jest to powodem, dla którego obywatele dużych krajów lub państw o dużej imigracji do USA, jak Chiny, Indie, Meksyk czy Filipiny muszą oczekiwać w kolejce dłużej niż obywatele mniejszych krajów.

Kategorii wiz jest wiele i wszystkie są ograniczone limitami rocznymi (jedynie najbliżsi krewni obywateli USA nie podlegają limitom). Przyszli imigranci klasyfikowani są w różnych kategoriach nazywanych preferencjami (preferences).

Zielone karty poprzez sponsorowanie rodzinne (family-based green cards)

1. Pierwsza rodzinna kategoria preferencyjna (family first preference): niezamężne/nieżonate dzieci obywateli USA. Ta kategoria dotyczy osób, które ukończyły 21 lat i są stanu wolnego (niezamężne/nieżonate małoletnie dzieci zaliczają się do najbliższej rodziny obywatela). Rocznie w tej kategorii wydaje się 23,400 wiz. Czas oczekiwania na zieloną kartę wynosi od 1 roku do 14 lat w zależności od kraju pochodzenia.
2. Druga rodzinna kategoria preferencyjna (family second preference): małżonkowie i niezamężne/nieżonate dzieci (w każdym wieku) stałych rezydentów USA. W tej kategorii wydaje się rocznie 114,200 wiz. Druga kategoria rozbita jest na dwie podgrupy:
   2A: małżonkowie i małoletnie dzieci stałych rezydentów; przeznacza się im 77% puli, czyli 87,934 wiz rocznie, z czego 75% nie podlega limitom krajowym;
   2B: dorosłe, niezamężne/nieżonate dzieci stałych rezydentów w wieku powyżej 21 lat; 23% puli, czyli 26,266 wiz rocznie.
3. Trzecia rodzinna kategoria preferencyjna (family third preference): zamężne/żonate dzieci obywateli USA. W tej kategorii roczna alokacja wynosi 23,400 wiz.
4. Czwarta rodzinna kategoria preferencyjna (family fourth preference): bracia i siostry obywateli USA. Tylko osoby powyżej 21 mogą występować z petycją dla rodzeństwa. Mimo że w tej kategorii wydaje się 65,000 wiz rocznie, dla niektórych krajów kolejka wynosi aż 22 lata i stale rośnie.
   
   Zielone karty poprzez sponsorowanie zawodowe (employment-based green cards)
   1. Pierwsza zawodowa kategoria preferencyjna (employment first preference), 28.6% światowej puli pracowniczej:

• 1A: Pracownicy priorytetowi (priority workers); 40,000 wiz dla całego świata. Osoby o nadzwyczajnych uzdolnieniach w dziedzinie sztuki, nauki, oświaty, biznesu lub sportu mogą ubiegać się o stały pobyt w USA, sponsorując samych siebie. Nie potrzebują sponsora, ani zatwierdzenia Departamentu Pracy. Muszą jednak udowodnić swoje osiągnięcia na arenie międzynarodowej i w kraju pochodzenia, przedstawiając dokumentację swoich międzynarodowych i krajowych nagród i osiągnięć. Muszą także udokumentować, że ich zamieszkanie w USA da krajowi wymierne korzyści;
• 1B: Wybitni profesorowie i naukowcy muszą przybywać do USA z zamiarem pracy na uniwersytecie lub prowadzenia badań dla prywatnej firmy. Mogą występować z petycją we własnym imieniu lub być sponsorowani przez pracodawcę. Muszą przedstawić dowód międzynarodowego uznania w swojej specjalności;
• 1C: Menedżerowie i dyrektorzy firm o kapitale międzynarodowym.

2. Druga zawodowa kategoria preferencyjna (employment second preference): wysoko wykształceni specjaliści lub osoby o wyjątkowych uzdolnieniach. W tej kategorii wydaje się corocznie 28.5% światowej puli pracowniczej plus niewykorzystane wizy z puli pierwszej kategorii:

• 2-A: W celu zakwalifikowania się jako wysoko wykształcony specjalista (professional with advanced degree) należy posiadać dyplom doktorski lub magisterski z akredytowanego uniwersytetu. Posiadacz stopnia bakałarza (bachelor’s degree - otrzymywany po ukończeniu college’u) może także zaliczać się do tej kategorii, jeśli udowodni, że ma 5 lat nieprzerwanej pracy w swojej specjalności;
• 2-B: Specjaliści o wyjątkowych uzdolnieniach (professionals of exceptional ability) muszą udowodnić swoje osiągnięcia, tak jak osoby o nadzwyczajnych (extraordinary) uzdolnieniach. Termin “wyjątkowe uzdolnienia” (exceptional ability) oznacza nieco mniej niż “nadzwyczajne uzdolnienia” (extraordinary) i wystarczy udowodnić swoje osiągnięcia na arenie krajowej, a nie międzynarodowej. Możesz wystąpić jako własny sponsor i zostać zwolniony z otrzymania potwierdzenia Departamentu Pracy, jeśli udowodnisz, że twój przyjazd będzie leżał w interesie Stanów Zjednoczonych.

3. Trzecia zawodowa kategoria preferencyjna (employment third preference): specjaliści, pracownicy wykwalifikowani i niewykwalifikowani. Osoby w tej grupie muszą przedstawić ofertę pracy od amerykańskiego pracodawcy, odpowiadającą posiadanemu doświadczeniu i kwalifikacjom. Roczna alokacja w tej kategorii wynosi 28.6% wiz plus niewykorzystane wizy z puli drugiej kategorii.

• 3-A: Specjaliści nie należący do grupy “wysoko wykształconych” muszą posiadać co najmniej stopień bakałarza (bachelor’s degree);
• 3-B: Pracownicy wykwalifikowani to tacy, którzy pracują w zawodzie wymagającym co najmniej dwuletniego przyuczenia;
• 3-C: Pracownicy niewykwalifikowani to tacy, których praca wymaga mniej niż dwuletniego przyuczenia lub ma charakter sezonowy. Departament Pracy opracował listę zawodów nazywaną Schedule B, dla których nie wydaje się zezwolenia (Labor Certification), ponieważ zbyt wielu Amerykanów poszukuje pracy w tej profesji. Z ok. 40,000 wiz zaledwie 10,000 przyznaje się rocznie tej grupie, co powoduje, że czas oczekiwania na zieloną kartę jest bardzo długi i ciągle się wydłuża. Kategoria 3C figuruje w Biuletynie Wizowym jako “Other Workers”.

4. Czwarta zawodowa kategoria preferencyjna (employment fourth preference): niektórzy specjalni imigranci (certain special immigrants), w tym pracownicy instytucji religijnych; 10,000 wiz. Do tej kategorii zaliczają się m.in.:

• duchowni, specjaliści związani z religią (professionals working in a religious vocation) i inni pracownicy instytucji religijnych;
• niektórzy zagraniczni pracownicy rządu amerykańskiego;
• osoby zatrudnione przez Kanał Panamski (Panama Canal employees).

5. Piąta zawodowa kategoria preferencyjna (employment fifth preference): inwestorzy. Jeśli masz luźny milion dolarów, jest to kategoria dla ciebie. Wuj Sam z radością wręczy ci zieloną kartę, jeśli zgodzisz się zainwestować milion dolarów w celu utworzenia biznesu, który zatrudni w pełnym wymiarze godzin 10 Amerykanów (obywateli lub stałych rezydentów). Z 10,000 wiz przyznanych tej kategorii, 3,000 przeznaczonych jest dla osób gotowych zainwestować w tzw. specjalnych strefach (target areas), czyli rejonach rolniczych lub o wysokim bezrobociu. W tych strefach suma inwestycji może być obniżona o połowę - do $500,000.

Uchodźcy i azylanci
Uchodźcy i azylanci (refugees and asylees) - to osoby, które opuszczają swój kraj w związku z prześladowaniami lub w dobrze udokumentowanej obawie przed prześladowaniami z powodu: przynależności rasowej, narodowościowej, religijnej, poglądów politycznych lub przynależności do określonej grupy społecznej. Stany Zjednoczone zawsze przyjmowały ludzi prześladowanych i kontynuują tę politykę do dnia dzisiejszego.

Uchodźcy (refugees) muszą wystąpić o przyznanie im statusu przed wjazdem do USA; osoby starające się o azyl (asylees) znajdują się już na terytorium Stanów Zjednoczonych i nie potrzebują sponsora. Nie ma w tej chwili żadnych ograniczeń liczbowych w przyznawaniu prawa azylu, ale wnioski o jego udzielenie muszą być bardzo dobrze uzasadnione. Potrzeby ekonomiczne nie stanowią powodu do przyznania azylu ani wizy dla uchodźcy. Od czasu upadku komunizmu w Polsce, zaprzestano wydawania Polakom wiz azylowych.

Program dywersyfikacji czyli loterie wizowe
Na czym polega loteria
Program dywersyfikacji etnicznej, nazywany także loterią wizową, został uchwalony przez Kongres w 1990 roku w celu dodania do fali imigrantów obywateli krajów “niedoreprezentowanych”, z których przyjeżdża do USA najmniej osób. Program ten nosi nazwę DV z podaniem roku budżetowego, kiedy będą przyznawane wizy, np. DV-2007. Rocznie rozlosowuje się 55,000 wiz. Mieszkańcy jednego kraju nie mogą otrzymać więcej niż 7% całej tej puli, czyli 3,850 wiz. Z udziału w programie dywersyfikacji wyłączone są kraje, z których w ciągu minionych 5 lat przyjęto więcej niż 50,000 legalnych imigrantów poprzez sponsorowanie przez pracę i rodzinę (nie licząc azylantów i zwycięzców poprzednich loterii). Po kilku latach obecności w programie, Polska znowu została z niego wyłączona.
Gdy za kilka lat Polska znowu będzie uczestniczyć w loterii wizowej, to by wziąć w niej udział będziesz musiał spełnić następujące warunki:

• Musisz urodzić się w kraju “niedoreprezentowanym etnicznie” (ale niekoniecznie być jego obywatelem!), dopuszczonym do programu DV. Uwaga! Za kraj urodzenia Departament Stanu przyjmuje państwo, w którego granicach znajduje się obecnie miejscowość, gdzie przyszliśmy na świat. Jest to ważny warunek dla mieszkańców Europy Środkowo-Wschodniej, gdzie granice przesuwały się często.
• Musisz mieć co najmniej średnie wykształcenie lub przepracować w ciągu ostatnich pięciu lat co najmniej dwa lata w zawodzie, wymagającym minimum dwuletniego przyuczenia.
• Zasady uczestnictwa w loterii wizowej zmieniają się nieco z roku na rok. Kilka lat temu po raz pierwszy odbyła się ona przez Internet. O szczegółach można dowiedziać się w książce pt. “Jak zdobyć zieloną kartę“, tel: 718-224-3492 na stronie: www.poradniksukces.com lub dziale „Imigracyjne ABC” na portalu www.POLAND.us.

Pułapka na nielegalnych
Ocenia się, że ok. połowa Polaków przebywa w USA nielegalnie. Dla nich loteria nie stanowi rozwiązania ich problemów, gdyż nie będą mogli otrzymać zielonej karty. Złożyć wniosek o “Status Adjustment” w USA będą mogli ci, którzy złożyli jakiekolwiek petycje przed 30 kwietnia 2001 roku. Inni nielegalni muszą wyjechać z USA po odbiór zielonej karty, ale mają zamkniętą drogę powrotu na 3 lata, jeżeli byli tu nielegalnie przez 6 miesięcy albo na 10 lat, jeżeli byli nielegalnie ponad rok. Jedyną nadzieją dla nielegalnych jest przywrócenie wcześniejszego paragrafu 245(i), który zezwalał na odbieranie zielonych kart w USA. Nielegalni powinni wziąć udział w loterii i czekać na ewentualne przywrócenie paragrafu 245(i).
•    Więcej informacji można uzyskać na Internecie pod adresami: www.uscis.gov oraz www.travel.state.gov, albo dzwoniąc do Immigration Telephone Line: 718-899-4000, 202-663-1600 lub w dziale „Imigracyjne ABC” na portalu www.POLAND.us. Niedrogiej pomocy udziela Centrum Polsko-Słowiańskie na Greenpoincie, tel. 718-383-5290.

Jak nie legalizować pobytu
Oto sposoby, w jakie nie można zalegalizować pobytu:

1. Sponsorowanie przez dalszych krewnych, jak ciocie, wujkowie, babcie, dziadkowie. Rodziców i rodzeństwo mogą sponsorować tylko dorośli obywatele amerykańscy. To, że babcia jest samotna i schorowana, nie ma nic do rzeczy, ani to, że ciocia pragnie sprowadzić swego jedynego siostrzeńca, by opiekował się jej domem.
2. Sponsorowanie gosposi przez pracodawcę. Co prawda, gosposie kwalifikują się jako other workers do trzeciej kategorii zawodowej, lecz ma ona tak niski priorytet, że kolejka w niej ciągnie się kilkanaście lat. W przyszłości przepisy imigracyjne mogą całkowicie zlikwidować tę kategorię.
3. Sponsorowanie pomocy domowej jako kucharki jest bardzo problematyczne. Skoro uzyskanie zielonej karty dla gosposi jest prawie niemożliwe, wielu pracodawców chce wykorzystać furtkę w przepisach i sponsorować pomoc jako kucharkę, najlepiej koszerną lub gotującą dietetycznie. Zawód kucharki wymaga wykształcenia, doświadczenia i dlatego zalicza się do wyższej kategorii, w której oczekiwanie jest znacznie krótsze. Niestety, Departament Pracy jest świadomy, że domniemane kucharki są w rzeczywistości opiekunkami i dlatego stawia bardzo wysokie wymagania. Między innymi domaga się udowodnienia, że w rezydencji pracują inne osoby zajmujące się dziećmi i sprzątaniem.
4. Sponsorowanie pracownika przez przygodnego pracodawcę. Panuje błędne przekonanie, że każdy pracodawca może sponsorować każdego pracownika. Jest to błąd, bowiem oferowane stanowisko musi odpowiadać dokładnie doświadczeniu pracownika, a także wykształceniu.
5. Przekonanie, że dobry prawnik “jakoś sprawę załatwi”. Uczciwi adwokaci tłumaczą klientowi szczerze, że nie ma szans na zieloną kartę i proszą, by wrócił dopiero wtedy, gdy będzie miał odpowiedniego sponsora. Niestety, nie brakuje “fachowców”, którzy obiecują bajki i chętnie inkasują pieniądze w każdych okolicznościach.
6. Azyl dla przybyszów ze Wschodniej Europy należy do historii. I nie radzę dać się namówić jakimś szarlatanom na złożenie podania o azyl w celu uzyskania pozwolenia na pracę. Azyle załatwiane są obecnie szybciej niż w przeszłości i dla Polaka kończą się niechybną deportacją, a pozwoleń na pracę Urząd Imigracyjny (USCIS) już potencjalnym azylantom nie wydaje.
7. “Zasiedzenie” - to kolejny szwindel stosowany wobec klientów przebywających długo w USA. Jest to właściwie zaprzestanie deportacji (do niedawna zwane suspension of deportation) i polega na wstrzymaniu przez USCIS procesu deportacyjnego i przyznaniu cudzoziemcowi zielonej karty. Ażeby zakwalifikować się do zaprzestania deportacji, należy spełnić niezwykle trudne warunki.
   

Elżbieta Baumgartner
Elżbieta Baumgartner jest autorką wielu książek-poradników o profilu finansowym i konsumenckim, m.in. książki pt. “Otwieram biznes” i “Praca w Ameryce” (po 25 dol. plus 3 dol. za przesyłkę, 255 Park Lane, Douglaston, NY 11363, tel. 718-224-3492).