Renty-Emerytury, Polska-USA cz. III

Przykład 6
*    ZUS ustala rentę rodzinną dla wdowy i dziecka, po śmierci 50-letniego ubezpieczonego, który posiadał okresy ubezpieczenia w Polsce wynoszące 17 lat i w USA wynoszące 14 lat.
ZUS ustalił, że okresy ubezpieczenia przebyte przez zmarłego 
w Polsce wynoszące 17 lat nie są wystarczające do ustalenia renty z tytułu niezdolności do pracy na dzień zgonu, ponieważ w oparciu tylko o polskie okresy ubezpieczenia zmarły nie spełniał warunku posiadania co najmniej 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych przypadających w ostatnim 10-leciu przed śmiercią lub zgłoszeniem wniosku o rentę.
Dopiero uwzględnienie przez ZUS amerykańskich okresów ubezpieczenia zmarłego pozwoliło na uznanie, że zmarły w chwili zgonu spełniał warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Wysokość renty rodzinnej dla członków rodziny jest w takim przypadku obliczana dwuetapowo:

• najpierw oblicza się teoretyczną (pełną) kwotę renty, czyli kwotę jaka przysługiwałaby wnioskodawcom z tytułu okresu ubezpieczenia zmarłego, wynoszącego 31 lat (przy założeniu, że renta stanowi 90% świadczenia należnego zmarłemu, ponieważ są dwie osoby uprawnione do renty),
• następnie oblicza się rzeczywistą (częściową) kwotę renty, w oparciu o proporcję okresów ubezpieczenia przebytych przez zmarłego w Polsce (17 lat) do sumy wszystkich okresów ubezpieczenia przebytych przez niego w Polsce i w USA (31 lat);
• Zakładając, że teoretyczna kwota renty wyniosłaby 2000 zł, kwota rzeczywista (częściowa) renty wyniosłaby:

(2000 zł x 17 lat) / 31 lat = 1096.77 zł

Wdowie i dziecku zostanie ustalona polska renta rodzinna częściowa w wysokości 1096.77 zł, która będzie podlegać podziałowi 
w częściach równych między obie osoby uprawnione.
W omawianym przypadku również amerykańska Administracja Zabezpieczenia Społecznego obowiązana jest do równoległego ustalenia renty rodzinnej zgodnie z przepisami obowiązującymi 
w USA, z uwzględnieniem regulacji zawartych w Umowie.

Obliczenie emerytury-renty z ZUS, 
jeżeli dla przyznania świadczenia
nie ma konieczności uwzględniania 
amerykańskich okresów ubezpieczenia
Jeżeli osoba zainteresowana posiada okresy ubezpieczenia w Polsce wystarczające do nabycia prawa do emerytury lub renty z ZUS bez konieczności uwzględniania okresów ubezpieczenia w USA, wówczas ZUS ustala prawo do świadczenia i oblicza jego wysokość na podstawie okresów ubezpieczenia przebytych wyłącznie w Polsce, chyba że kwota emerytury lub renty ustalona na podstawie łączonych polskich i amerykańskich okresów ubezpieczenia
 - z zastosowaniem proporcji okresów ubezpieczenia w Polsce do sumy okresów ubezpieczenia w Polsce i w USA (emerytura częściowa obliczona w sposób opisany wcześniej), byłaby korzystniejsza dla osoby zainteresowanej.

W takim przypadku ZUS ustala świadczenie 
w dwóch wariantach:

• na podstawie wyłącznie polskich okresów ubezpieczenia, bez uwzględniania okresów amerykańskich (świadczenie krajowe, pełne),
• na podstawie zsumowanych polskich i amerykańskich okresów ubezpieczenia, z zastosowaniem zasady proporcjonalnego wyliczenia kwoty świadczenia (świadczenie proporcjonalne, częściowe), a następnie porównuje wysokość świadczeń ustalonych w obu wariantach w celu przyznania świadczenia w wysokości korzystniejszej

Przykład 7
*    ZUS ustala emeryturę mężczyśnie urodzonemu przed 1949 r., który udowodnił okresy ubezpieczenia w Polsce wynoszące 28 lat oraz w USA wynoszące 12 lat.
Okresy ubezpieczenia przebyte przez zainteresowanego w Polsce są wystarczające do nabycia prawa do polskiej emerytury. Przy ustalaniu emerytury przez ZUS nie zachodzi więc potrzeba sumowania polskich i amerykańskich okresów ubezpieczenia.

W takim przypadku emerytura obliczana jest 
w dwóch wariantach:

• w pierwszym - ZUS oblicza emeryturę z tytułu 28 lat ubezpieczenia w Polsce w wysokości pełnej, wynikającej z polskich przepisów emerytalno-rentowych.
• w drugim - ZUS oblicza emeryturę proporcjonalną, z tytułu łączonych okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce 
i w USA wynoszących 40 lat, w wysokości częściowej 
(28/40 emerytury przysługującej za 40 lat ubezpieczenia).

Następnie ZUS sprawdza, który wariant emerytury jest korzystniejszy dla zainteresowanego i przyznaje zainteresowanemu świadczenie w korzystniejszej wysokości.
Należy zauważyć, że wybór przez ZUS świadczenia korzystniejszego kwotowo (w wyższym wymiarze) spośród świadczeń ustalonych na podstawie umowy w wysokości pełnej (emerytura krajowa na podstawie tylko polskich okresów ubezpieczenia) lub w wysokości częściowej (emerytura proporcjonalna na podstawie łączonych okresów ubezpieczenia w Polsce i w USA), nie ogranicza prawa świadczeniobiorcy do wyboru innego świadczenia jeżeli uzna on takie rozwiązanie za korzystniejsze z innych powodów.
Zasada ustalania świadczenia w dwóch wariantach: krajowym 
i proporcjonalnym nie dotyczy osób uprawnionych do emerytury z tzw. nowego systemu, obliczanej wyłącznie na podstawie środków zewidencjonowanych na koncie emerytalnym w ZUS.

Zasady obliczania tzw. emerytur 
mieszanych
osobom posiadającym 
okresy ubezpieczenia w Polsce i USA
Amerykańskie okresy ubezpieczenia uwzględniane są także przy obliczaniu tzw. emerytur mieszanych, przysługujących niektórym ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r.:

• osiągającym w latach 2009-2013 powszechny wiek emerytalny (wynoszący 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn) uprawniający do emerytury z nowego systemu (prawo do emerytury nie zależy tu od długości okresów ubezpieczenia), albo
• osiągającym w latach 2009-2013 obniżony wiek emerytalny uprawniający do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej (prawo do emerytury zależy tu od długości okresów ubezpieczenia).

Zgodnie z polskimi przepisami, emerytury te obliczane są jako suma:

• części stanowiącej odpowiedni dla danego roku kalendarzowego procent emerytury ustalanej na zasadach dotychczasowych na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej (w oparciu o kwotę bazową, podstawę wymiaru świadczenia i długość okresów składkowych i nieskładkowych),
• części stanowiącej odpowiedni dla danego roku kalendarzowego procent emerytury ustalanej na nowych zasadach na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej (w oparciu o środki zewidencjonowane na koncie emerytalnym w ZUS).

Przy ustalaniu emerytury mieszanej zasada uwzględniania okresów amerykańskich i wyliczenia wysokości świadczenia z zastosowaniem proporcji okresów ubezpieczenia w Polsce do sumy okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w USA, znajduje jednak zastosowanie jedynie przy obliczaniu odpowiedniej dla danego roku kalendarzowego części emerytury ustalanej na zasadach dotychczasowych, czyli emerytury uzależnionej od długości okresów składkowych i nieskładkowych, obliczanej na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej. Okresów amerykańskich nie uwzględnia się natomiast przy obliczaniu części stanowiącej odpowiedni dla danego roku kalendarzowego procent emerytury ustalanej na nowych zasadach, zgodnie z postanowieniami art. 26 ustawy emerytalnej, czyli w oparciu o środki zewidencjonowane na koncie ubezpieczonego w ZUS.

Przykładowo osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., które powszechny wiek emerytalny osiągnęły w 2009 r. emerytura wyliczana jest jako: 80% emerytury obliczonej na starych zasadach i 20% emerytury obliczonej na nowych zasadach. Część ww. emerytury przysługująca na nowych zasadach jest oparta na kwocie środków zgromadzonych na koncie ubezpieczonego w ZUS. Ponieważ jednak w części emerytury obliczonej na starych zasadach długość okresów ubezpieczenia wpływa na wysokość świadczenia, ZUS w takich przypadkach oblicza osobom posiadającym również amerykańskie okresy ubezpieczenia, emeryturę w dwóch wariantach: krajowym na podstawie tylko polskich okresów ubezpieczenia 
i proporcjonalnym na podstawie łączonych okresów ubezpieczenia w Polsce i w USA, a następnie przyznaje świadczenie w wysokości korzystniejszej dla osoby zainteresowanej.

Przykład 8
*    ZUS ustala emeryturę kobiecie urodzonej w 1949 r., posiadającej okresy ubezpieczenia w Polsce wynoszące 5 lat i okresy ubezpieczenia w USA wynoszące 30 lat.
Zainteresowanej, jako ubezpieczonej urodzonej po 31 grudnia 1948 r., przysługuje emerytura z ZUS bez konieczności posiadania określonej długości okresy ubezpieczenia, jedynie po ukończeniu wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat. Zainteresowana osiągnęła wymagany wiek emerytalny, uzyskała więc prawo do emerytury.
W związku z tym, że zainteresowana osiągnęła wiek emerytalny uprawniający do emerytury w 2009 r., wysokość tej emerytury, zgodnie z polskimi przepisami emerytalno-rentowymi, obliczana jest jako suma:

• 80% emerytury obliczonej na tzw. dotychczasowych zasadach - ta część uzależniona jest od długości okresów składkowych i nieskładkowych, kwoty bazowej i podstawy wymiaru emerytury,
• 20% emerytury obliczonej na tzw. nowych zasadach - ta część nie zależy od długości okresów składkowych i nieskładkowych, lecz od kwoty środków zgromadzonych na koncie emerytalnym w ZUS (kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne opłaconych po 31 grudnia 1998 r. i kwoty kapitału początkowego ustalanego dla osoby urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 r. za okresy ubezpieczenia w Polsce przebyte przed dniem 1 stycznia 1999 r.) oraz wskaśnika średniego dalszego trwania życia.

Ponieważ prawo do emerytury przysługującej zainteresowanej nie zależy od długości okresów ubezpieczenia, dla przyznania prawa do tego świadczenia nie ma potrzeby uwzględniania amerykańskich okresów ubezpieczenia.
W omawianym przypadku, w związku z brakiem konieczności uwzględnienia okresów amerykańskich do przyznania prawa do emerytury, wysokość emerytury obliczana jest w dwóch wariantach: krajowym za okresy ubezpieczenia tylko w Polsce i proporcjonalnym za łączone okresy ubezpieczenia w Polsce i w USA z zastosowaniem proporcji polskich okresów ubezpieczenia do sumy okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w USA, ponieważ elementem emerytury mieszanej jest część stanowiąca 80% emerytury obliczonej na tzw. dotychczasowych zasadach, która uzależniona jest od długości okresów ubezpieczenia.

ZUS oblicza w omawianym przypadku emeryturę 
w dwóch następujących wariantach:
Wariant 1 - krajowy (emerytura pełna) - emeryturę należy obliczyć w oparciu o wyłącznie polskie okresy ubezpieczenia, bez uwzględniania okresów amerykańskich, jako sumę 80% emerytury obliczonej na tzw. dotychczasowych zasadach 
i 20% emerytury obliczonej na tzw. nowych zasadach;
Wariant 2 - proporcjonalny - emeryturę należy obliczyć następująco:

• najpierw ZUS obliczy teoretyczną (pełną) kwotę emerytury stanowiącą sumę kwot: 80% emerytury obliczonej na tzw. dotychczasowych zasadach oraz 20% emerytury obliczonej na tzw. nowych zasadach, przy czym przy obliczaniu części emerytury na dotychczasowych zasadach (uzależnionej od długości okresów) uwzględni również amerykańskie okresy ubezpieczenia,
• następnie ZUS obliczy rzeczywistą (częściową) kwotę świadczenia, przy czym:
• część emerytury stanowiącą 80% emerytury ustalanej na dotychczasowych zasadach (uzależnionej od długości okresów), w której uwzględniono również amerykańskie okresy ubezpieczenia, należy obliczyć w oparciu o proporcję okresów ubezpieczenia przebytych przez zainteresowaną w Polsce (5 lat) do sumy wszystkich okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w USA (35 lat);

Zakładając, że teoretyczna kwota 80% części emerytury uzależnionej od okresów zainteresowanej wyniosłaby 1800 zł, kwota rzeczywista tej części wyniosłaby:
(1800 zł x 5 lat) / 35 lat = 300 zł

• część emerytury niezależną od długości okresów, stanowiącą 20% emerytury obliczanej na nowych zasadach, należy ustalić bez uwzględniania okresów zagranicznych, w oparciu o kwotę środków zgromadzonych na koncie emerytalnym; zakładamy, że ta kwota wynosi 70 zł;
• należy zsumować kwoty części emerytury niezależnej od długości okresów i części zależnej od długości okresów;

Emerytura w wariancie proporcjonalnym wynosi:
Emerytura = 300 zł + 70 zł = 370 zł

Następnie należy porównać kwotę emerytury obliczoną w wariancie 1 (krajową) z emeryturą obliczoną w wariancie 2 (proporcjonalną), w celu przyznania emerytury w wysokości korzystniejszej dla zainteresowanej.
Zasada uwzględniania okresów amerykańskich przy obliczaniu emerytury mieszanej dotyczy także osób uprawnionych do emerytury w obniżonym wieku na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej, którzy osiągają obniżony wiek emerytalny w latach 2009-2013. Ilustruje to następujący przykład.

Ciąg dalszy jutro!
POLISH-AMERICAN PAGES 2009/10

Przygotowała na podstawie materiałów ZUS - Sabina Cyrulik, CPA