Czy mama w Polsce dostanie rentę Social Security?

Pan Paweł napisał następujący list:

„Pani Elżbieto! Moi rodzice są rozwiedzeni po ponad 30 latach małżeństwa. Mój ojciec jest w wieku 66-ciu lat i właśnie przeszedł na pełną emeryturę w USA. Ma on również niewielką emeryturę z ZUS w Polsce. Mama po rozwodzie ponownie wyszła za mąż, ale owdowiała, i pobiera w Polsce rentę z ZUS. Ona też ma „zielona kartę”, lecz na stałe mieszka w Polsce. Mama chciałaby wystąpić w Polsce w ambasadzie USA o przyznanie amerykańskiej renty (jako rozwiedziony małżonek). Jedni ludzie mówią, że te świadczenia jej przysługują, ale inni mówią, że składali wnioski i dostali odmowę. Od czego to zależy?

Poza tym ojciec obawia się, że jeśli mama wystąpi o świadczenia Social Security z tytułu małżeństwa z nim, to on może stracić lub mieć uszczuploną emeryturę Social Security, albo emeryturę polską, a może obydwie. Rodzice ze sobą nie rozmawiają, mają kontakt ze sobą tylko przeze mnie. Mama nie ma ojca numeru PESEL ani innych polskich danych. Ma jednak jego numer Social Security. Czy to wystarczy?

Czy z pani doświadczenia obawy mojego ojca są uzasadnione? Bardzo proszę o poradę w tej sprawie. Paweł.”

Renta czy nie?
Mama pana Pawła jest uprawniona do renty Social Security z tytułu związku małżeńskiego, niezależnie od tego, gdzie mieszka. Rozbieżności w opiniach spowodowane są zmianą przepisów. Polsko-amerykańska umowa o zabezpieczeniach społecznych, która weszła w życie 1 marca 2009 roku, jest dobrą wiadomością dla rozwiedzionych małżonków w Polsce.

Mieszkający w Polsce członkowie rodziny amerykańskich pracowników (wdowy, wdowcy, współmałżonkowie, byli małżonkowie, dzieci) mogą być uprawnieni do pobierania świadczeń rodzinnych Social Security na takich samych zasadach, jak gdyby mieszkali w USA. Członkowie rodziny nie muszą być obywatelami amerykańskimi, posiadaczami zielonej karty, ani nie muszą mieć nawet numeru Social Security, ażeby pobierać w Polsce świadczenia rodzinne (family benefits), do których się kwalifikują. Zniesiony został również stary wymóg życia w związku małżeńskim przez 5 lat na ziemi amerykańskiej.

Mama jest rozwiedziona
Fakt, że mama jest rozwiedziona, nie pozbawia jej prawa do renty, pod warunkiem, że była w związku małżeńskim co najmniej 10 lat.

Ogólnie mówiąc, rozwiedziony małżonek amerykańskiego pracownika może otrzymać rentę tytułem małżeństwa, jeżeli pracownik jest uprawniony do emerytury Social Security albo renty inwalidzkiej, a własna emerytura małżonka byłaby mniejsza od świadczeń po pracowniku. Ponadto muszą być spełnione wszystkie poniższe warunki:

• były małżonek pracownika (czyli w tym przypadku mama pana Pawła) osiągnął wiek co najmniej 62 lat,
• małżeństwo trwało co najmniej 10 lat,
• były małżonek nie jest w związku małżeńskim,
• pracownik ma co najmniej 62 lata lub pobiera rentę inwalidzką, jeżeli pracownik ukończył 62 lata, ale dalej pracuje, to były małżonek nabywa praw do świadczeń tytułem małżeństwa dopiero po dwóch latach po rozwodzie.

Byłe żony i mężowie mieszkający w Polsce mogą ubiegać się o renty rodzinne po swoich byłych małżonkach, którzy wypracowali emerytury w Stanach.

Pamiętajmy, że zasady uprawnienia do renty małżeńskiej Social Security byłych małżonków różnią się nieco od zasad dla obecnych małżonków.

Mama owdowiała
Powiedzmy, że ojciec pana Pawła, czyli pracownik, który wysłużył emeryturę, zmarł. Czy mama w Polsce nadal byłaby uprawniona do renty po nim? Odpowiedź brzmi: tak. W takiej sytuacji przepisy amerykańskie różnią się od polskich, więc warto je poznać.

Wdowa albo wdowiec amerykańskiego pracownika może dostać pośmiertną rentę (survivor’s benefits) po ukończeniu 60-go roku życia albo w dowolnym wieku, jeżeli opiekuje się z dzieckiem pracownika poniżej 16. roku życia.

Sierocą rentę dostaną dzieci pracownika niepozostające w związku małżeńskim, które nie ukończyły 18 lat (lub mają najwyżej 19 lat, o ile uczęszczają do szkoły podstawowej lub średniej w pełnym wymiarze godzin). Renta należy się dzieciom niepełnosprawnym.

Gdy ex-małżonek zmarł po rozwodzie
Śmierć pracownika nie pozbawia byłego małżonka prawa do świadczeń. Jeżeli pracownik zmarł, a jego rozwiedziony małżonek był z nim w związku przynajmniej 10 lat, ma co najmniej 60 lat i nie wyszedł ponownie za mąż przed ukończeniem 60-tki, to dostanie wtedy od Social Security Administration rentę wdowią.

Uwaga: Jeżeli były małżonek (mama pana Pawła) wyszedł ponownie za mąż, to może kwalifikować się do renty po amerykańskim pracowniku (ojcu pana Pawła) po zakończeniu tego drugiego związku (śmierć, rozwód).

Więcej informacji można znaleźć w witrynie internetowej: www.ssa.gov

Ile renty mama dostanie
Przepisy dotyczące wysokości świadczeń dla byłych małżonków i obecnych małżonków są podobne. Były małżonek dostawać będzie tyle, co obecny małżonek: połowę świadczeń pracownika, pod warunkiem, że zacznie pobierać świadczenia
w pełnym wieku emerytalnym, który wynosi teraz 66 lat. Jeżeli przejdzie na rentę wcześniej, jego świadczenia zostaną permanentnie pomniejszone nawet o 30%.

Uwaga: W odróżnieniu od żony, była żona (albo mąż) nie może dostawać świadczeń wyłącznie z powodu opieki nad nieletnim dzieckiem. Była żona nie musi czekać, aż jej ex zacznie pobierać emeryturę. Wystarczy, że osiągnie on wiek 62 lat.

Wysokość renty dla małżonka zależy od wysokości świadczeń pracownika. Trzeba jednak pamiętać, że renta otrzymywana w Polsce zostanie poważnie obniżona z następujących powodów.

Jeżeli polski małżonek pobiera również emeryturę czy rentę ZUS albo KRUS, to renta Social Security zostanie pomniejszona maksymalnie o połowę tych polskich świadczeń z powodu przepisu, który nazywa się Windfall Elimination Provision.

Świadczenia Social Security wypłacane w Polsce nieobywatelom są dodatkowo pomniejszone o 25.5%. Powodem jest fakt, że osobom nie będącym rezydentami do celów podatkowych (nonresident alien for tax purposes) 85% świadczeń Social Security jest obłożone 30-procentowym podatkiem. Podatek ten jest przedmiotem międzynarodowych umów podatkowych, a nie nowej polsko-amerykańskiej umowy o zabezpieczeniach społecznych.

Polski bank potrąci 18% na poczet podatków dochodowych oraz kilka procent na Narodowy Fundusz Zdrowia.

Pobieranie renty amerykańskiej nie spowoduje pomniejszenia renty czy emerytury polskiej.

Jak widać, przepisy są skomplikowane. Dokładnie wyjaśnione są w książce pt. „Emerytura polska i amerykańska”. Pomocna też może być książka pt. „WEP: Jak walczyć z redukcją Social Security dal Polaków”.

Złożenie wniosku
Mama nie potrzebuje bliższych informacji o ojcu. Wystarczy posiadanie imienia, nazwiska, daty urodzenia. Numer Social Security jest pomocny, choć niekonieczny. Mama musi tylko udowodnić swoją tożsamość i istnienie związku małżeńskiego.

Wniosek o rentę (emeryturę) Social Security składa się za pośrednictwem Wydziału Świadczeń Federalnych w ambasadzie USA w Warszawie lub w Konsulacie w Krakowie.

Pracownik (ojciec) nie musi wyrazić zgody na pobieranie renty przez byłego małżonka (mamy), a renta ta nie pomniejszy emerytury pracownika ani jego rodziny.

Renty i emerytury przyznaje Urząd Social Security, a wniosek można złożyć za pośrednictwem Wydziału Świadczeń Federalnych w ambasadzie USA w Polsce, albo (od 1 marca 2009 roku) w lokalnym oddziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Oto adresy:

Federal Benefits Unit, American Consulate General
ul. Stolarska 9, 31-043 Kraków
tel: 01148-12-424-5182, fax: 011-48-12-424-5120

Federal Benefits Unit, American Embassy
Al. Ujazdowskie 29/31, 00-540 Warszawa
tel: 01148-22-628-3041 wew. 2121 albo 2361
fax: 48-22-625-0289

Rozpatrywanie sprawy zajmuje kilka miesięcy.

Elżbieta Baumgartner

Elżbieta Baumgartner jest autorką wielu książek-poradników, m.in.”Powrót do Polski”, „Emerytura reemigranta w Polsce, podręcznik seniora wracającego do kraju”, ”Ubezpieczenie społeczne Social Security”, „WEP: Jak walczyć z redukcją Social Security dla Polaków”, ”Obywatelstwo z przeszkodami”. Są one dostępne w polonijnych księgarniach oraz bezpośrednio od wydawcy: Poradnik Sukces, 255 Park Lane, Douglaston, NY 11363, tel. 1-718-224-3492. Spis tych i wielu innych poradników w internecie na stronie: www.poradniksukces.com