Bezcenne dokumenty katyńskie

"W 1969 r. na łożu śmierci Jadwiga Majchrzycka, która w okresie drugiej wojny światowej pracowała jako kierownik Ekspozytury Biura Informacyjnego PCK w Krakowie, powiadomiła udzielającego jej ostatniego namaszczenia księdza o posiadaniu dokumentów katyńskich sporządzonych przez Polski Czerwony Krzyż w okresie pierwszej, zarządzonej przez Niemców ekshumacji w 1943 r." - czytamy w depeszy PAP.

- W 1969 r. pani Jadwiga, bardzo ciężko chora, poprosiła mnie, bym ją odwiedził w szpitalu, gdzie poleciła mi zabrać dokumenty ukryte w jej mieszkaniu w specjalnej skrytce (...). Trzymała je tam 25 lat. Przechowywanie dokumentów związanych ze zbrodnią katyńską świadczyło o jej wielkiej odwadze, gdyby bowiem władze ludowe dowiedziały się, że jest w ich posiadaniu, to wówczas groziła jej nawet kara śmierci - powiedział podczas uroczystości przekazania archiwaliów ks. Wysocki (wszystkie cytaty za depeszą PAP).

Są to przede wszystkim dokumenty Biura Informacyjnego PCK z lat 1943-1944, związane m.in. z wysłaniem delegacji do Katynia, sporządzaniem list ekshumowanych tam osób, spisywaniem list alfabetycznych zamordowanych, procedurą zawiadamiania rodzin polskich oficerów o fakcie ich śmierci, identyfikowaniem wydobytych z dołów śmierci depozytów, odczytywaniem znalezionych notatek i pamiętników.

- Tego typu dokumentacja, po 71 latach od zbrodni katyńskiej, to dotyk konkretu. Wchodząc do tej sali i widząc znaną mi od zawsze listę, zaczęłam szukać numeru 1914, czyli numeru porządkowego, pod którym został zidentyfikowany mój dziadek Bolesław Skąpski. Wśród tych dotyków konkretu kryje się lekcja historii, a wraz z nią świadomość, że to się wydarzyło naprawdę. Za ten dotyk konkretu księdzu prałatowi, który jest przyjacielem rodzin katyńskich odkąd pamiętam, dziękujemy - mówiła wzruszona Izabella Sariusz-Skąpska, prezes Federacji Rodzin Katyńskich.

W kwietniu 1943 roku do Katynia przybyła trzynastoosobowa Komisja Techniczna PCK, powołana przez Zarząd Główny, w której skład wchodzili członkowie organizacji, lekarze, laboranci, sanitariusze i pracownicy fizyczni. Przeprowadzili oni w okresie od 15 kwietnia do 7 czerwca ekshumację i obdukcję 4243 zwłok (w materiałach niemieckich i w sprawozdaniu lekarza sądowego doktora Mariana Wodzińskiego figuruje liczba 4143 zwłok), zabezpieczając jednocześnie dokumenty i przedmioty ujawnione przy szczątkach, w tym takie, które pozwoliły na identyfikację części ofiar.

- Wartość tej dokumentacji dla archiwów państwowych jest nieoceniona, ponieważ w Archiwum Akt Nowych, instytucji, która przechowuje dokumentację od czasów pierwszej wojny światowej, tego typu dokumentów nie ma. Wiadomość o tym, że ktoś ma je w rękach prywatnych przyjęliśmy z dużym zaskoczeniem, zwłaszcza że dotyczą jednego z najważniejszych wydarzeń z okresu drugiej wojny światowej. To jest kolejne potwierdzenie, że ważne dokumenty dla polskiej historii znajdują się nadal w rękach prywatnych. Z punktu widzenia historyka badającego dzieje drugiej wojny światowej to są relikwie potwierdzające tę zbrodnię, która do tej pory była widziana przez pryzmat publikacji, różnego rodzaju dokumentów w postaci kopii sprowadzanych zza granicy, a tu mamy dokumenty wytworzone praktycznie na miejscu zbrodni - powiedział historyk Mariusz Olczak z Archiwum Akt Nowych.

Urodzona w Warszawie 13 lipca 1900 roku Jadwiga Majchrzycka była absolwentką Uniwersytetu Warszawskiego im. Józefa Piłsudskiego i doktorantką Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie.

"Przed wojną pracowała w Archiwum Wojskowym, a we wrześniu 1939 r. została zatrudniona w PCK, gdzie z czasem objęła stanowisko Kierowniczki Wydziału Ewidencji i Strat Wojennych. Była żołnierzem Armii Krajowej, a w okresie Powstania Warszawskiego została odznaczona Brązowym Krzyżem Zasługi. W październiku 1944 r. objęła obowiązki kierownika Ekspozytury Biura Informacyjnego ZG PCK w Krakowie, a następnie Biura Informacyjnego, zajmując się szczególnie losami jeńców wojennych. Po wojnie w 1947 r. usunięto ją z PCK w okresie czystki stalinowskiej. (...) Według historyków Archiwum Akt Nowych, Majchrzycka zabezpieczyła posiadane przez siebie dokumenty katyńskie najprawdopodobniej w okresie swojej pracy w PCK" - czytamy w depeszy Polskiej Agencji Prasowej.

Jerzy Bukowski