Sowieckie relikty

Wiele polskich miejscowości nie uporało się do tej pory z tymi ponurymi pamiątkami z niechlubnej przeszłości, chociaż Instytut Pamięci Narodowej od dawna prowadzi akcję zachęcania kompetentnych w tej materii władz samorządowych do zrobienia historycznego remanentu.
   
Okazuję się, że sprawa nie jest jednak taka prosta i nie wszystko zależy od decyzji lokalnych samorządowców.
   
Jak ustalił "Nasz Dziennik", pomników wdzięczności, poświęconych żołnierzom, oficerom i dowódcom Armii Czerwonej nie można usunąć bez zgody Rosjan. Wiąże nas bowiem obustronna umowa zawarta przez rządy Rzeczypospolitej Polskiej i Federacji Rosyjskiej 22 lutego 1994 roku.  Na jej mocy każde usunięcie lub przesunięcie pomnika ku chwale krasnoarmiejców wymaga konsultacji ze stroną rosyjską.
   
O obowiązywaniu owego dokumentu przekonali się ostatnio Zbyszko i Leszek Stojanowscy-Han, doktoranci z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, którzy podjęli próbę wyjaśnienia, dlaczego na warszawskiej Pradze ciągle stoi pomnik poświęcony "polsko-radzieckiemu braterstwu broni", tzw. czterech śpiących. Na monumencie widnieje napis: "Chwała bohaterom Armii Radzieckiej, towarzyszom broni, którzy oddali swe życie za wolność i niepodległość Narodu Polskiego. Pomnik ten wznieśli mieszkańcy Warszawy 1945".
   
Złożyli oni wniosek do Hanny Gronkiewicz-Waltz, prezydent miasta stołecznego Warszawy, o przeniesienie monumentu na cmentarz - mauzoleum Armii Radzieckiej.
   
"- W tym roku mija 20 lat, od kiedy to Polska odzyskała upragnioną suwerenność i wyzwoliła się spod wpływu Związku Radzieckiego, a tymczasem w Warszawie w najlepsze stoi jeszcze pomnik ku czci naszych najeźdźców i okupantów - Armii Czerwonej" - powiedział Zbyszko Stojanowski-Han dziennikarzowi "ND".
   
Pani prezydent nie ustosunkowała się jednak do pisma, przekierowując je do Andrzeja Przewoźnika, sekretarza generalnego Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa i prosząc go o udzielenie odpowiedzi na nie.
   
"Zapewniam jednocześnie o woli ewentualnej współpracy z Panem Ministrem, gdyby były podjęte jakieś decyzje w tej sprawie" - zapewniła w liście do niego.
   
I to właśnie Przewoźnik przypomniał, że ów pomnik figuruje w wykazie obiektów poświęconych żołnierzom Armii Czerwonej na terenie Polski, będącym częścią wspomnianej umowy międzyrządowej.
   
Okazuje się, że inicjatywa rozmów z Rosjanami powinna jednak wyjść od gospodarza stolicy za pośrednictwem ROPWiM.
   
"- Procedura zaczyna się w ten sposób, że to samorząd przygotowuje materiały, uzasadnienie, wniosek w tej sprawie i kieruje to zgodnie z umową dwustronną do naszej instytucji. Następnie ROPWiM występuje do strony rosyjskiej z prośbą o zajęcie stanowiska"  - poinformował "ND" Przewoźnik i zaprzeczył, by władze samorządowe złożyły takie pismo.
   
Pomnik na Pradze nie jest jedynym takim monumentem w Warszawie. W parku Skaryszewskim znajduje się podobny w przesłaniu, chociaż nie tak okazały pomnik Żołnierzy Radzieckich, na którym wyryto słowa: "Wieczna chwała bohaterom Armii Czerwonej, poległym w walkach o wyzwolenie stolicy Polski - Warszawy".
   
Opieszałością naszych władz w likwidowaniu pomników wychwalających armię radziecką są zbulwersowani kombatanci Armii Krajowej.
   
"- To tak, jakby wznosić pomniki Wehrmachtowi. Nie można nazywać bohaterami ludzi, pod których niewolą przez tyle lat żyliśmy i którzy wbrew naszej woli wprowadzili ustrój socjalistyczny. Czym innym jest uczczenie zmarłych żołnierzy w grobach, a czym innym robienie z nich bohaterów" - stwierdzili w rozmowie z "Naszym Dziennikiem".
   
Może nadszedł już czas, aby IPN wespół z ROPWiM podjęły bardziej niż dotychczas energiczne starania w celu skłonienia władz samorządowych tych miast, w których pozostały jeszcze wychwalające Sowietów pomniki, o wystąpienie do Ambasady Rosyjskiej z prośbą o zgodę na ich usunięcie?

Jerzy Bukowski