Browar Hevelius Apartments w Gdańsku. Uratowany skarb historii i tradycji

Historyczny obiekt, nie prowadzi już produkcji przemysłowej, ale po wieloletniej rewitalizacji został zmieniony w modną wielofunkcyjna przestrzeń miejską dzielnicy Wrzeszcz.

Tradycje piwowarskie na ziemiach polskich sięgają dziejów ludów prasłowiańskich i prapoczątków naszej państwowości. Przez wielki złoty trunek wytwarzany był metodą rzemieślniczą. Piwo to jeden z najstarszych i najbardziej popularnych napojów w całej Europie, od wieków było ulubionym trunkiem wśród Słowian. Często jego smak uzupełniano miodem, który dodatkowo przyspieszał fermentację.

Piwo w Polsce szybko stało się lubianym i popularnym trunkiem, a wraz z rozwojem średniowiecznych miast nastąpił równie szybki rozkwit browarnictwa. Tradycje jego warzenia sięgają w Gdańsku wczesnego XIII w. Miasto przez stulecia stanowiło centrum produkcji i spożycia wielu gatunków piwa, wśród których hitem eksportowym było znane w całej Europie piwo jopejskie.

Choć Gdańsk jest znany jako stolica bursztynu, to przez wieki, był również europejskim centrum i potentatem w sztuce warzenia piwa. Nawet w Wielkim Młynie – gdzie dziś znajduje się kultowe muzeum jantaru, śrutowano słód jęczmienny do jego produkcji. Do przywilejów, jakimi mogli cieszyć się, wszyscy mieszkańcy należało prawo do warzenia złotego trunku. Na początku XVI w. działało tam ponad czterysta browarów, a piwowarstwem zajmowało się wielu sławnych gdańszczan — w tym astronom, matematyk, konstruktor urządzeń badawczych i artysta Jan Heweliusz.

Co ciekawe, znajdujący się przy Motławie zabytkowy Żuraw, został zbudowany właśnie dla ułatwienia prac przy załadunku m.in. beczek ze złotym trunkiem na statki. Miasto Neptuna tętniło życiem pełnym zapachu warzonego piwa, a rzemiosło browarnicze przenikało wszelkie sfery, a nawet ważne przywileje, podatki, rewolty, nazwy ulic m.in.: Piwna, Browarna, Słodowników, Baszta Browarna, czy regulaminy Dworu Artusa.

Miejsce z wielką tradycją

Najważniejszym działającym w latach 1871-2001 na terenie Gdańska był Browar Hevelius, dawniej Danziger Aktien-Bierbrauerei DAB — Gdański Browar Akcyjny. Miejsce, gdzie przetrwał do dziś odnajdziemy na terenie prehistorycznych leśnych wrzosowisk, czyli współcześnie urokliwej i mniej odkrytej przez turystów, dzielnicy Wrzeszcz. Dawniej ten teren porastały wrzosy — stąd pochodzi jego nazwa. Ten niezwykle klimatyczny i nawiązujący do przedwojennej historii obszar leży w samym w sercu Gdańska, na trasie z centrum do Oliwy, Sopotu i Gdyni. Pierwsze wzmianki o Wrzeszczu można odnaleźć już w XIII w.

Browar, który miał nawet lotnisko

Natomiast początki browaru Hevelius we Wrzeszczu sięgają czasów rozkwitu majątku Kuźniczki w XVI w. Wtedy to stworzono tam osadę dworską wraz z parkiem, ogrodem oraz obiektami gospodarczymi. W XVIII w. nad Stawem Parkowym zaistniał pierwszy niewielki drewniany browar oraz jeden z najstarszych budynków w dzielnicy, czyli zbudowany w stylu rokoko Dwór Kuźniczki.

Do lat 70. XIX w. kiedy Wrzeszcz miał charakter letniskowy, istniały tam liczne dwory i podmiejskie posiadłości, oazą spokoju był tam Park Kuźniczki nawiązujący nazwą do dawnej wsi nad Potokiem Strzyża. To tam w drugiej połowie XIX w. na terenach wchodzących w skład posiadłości wybudowano linię kolejową. W XX w. w dworku otwarto popularną restaurację otoczoną ogrodem, która była niezwykle popularnym miejscem weekendowych spotkań. W tym czasie bardziej intensywna zabudowa istniała jedynie przy głównym trakcie łączącym Gdańsk z Oliwą. Działały pojedyncze folwarki i zakłady przemysłowe m.in.: cegielnia, gorzelnie, browary, piekarnia oraz młyny, kuźnice i fabryki popiołu, wykorzystujące wody pobliskich potoków. Od 1864 r. zaczął kursować tam tramwaj konny na trasie do Gdańska i Sopotu.

Kiedy pod koniec XVIII w. browar we Wrzeszczu przeżywał wielki kryzys, budowa linii kolejowej Gdańsk Główny – Wejherowo, spowodowała, że z powrotem zainteresowali się nim inwestorzy. W 1871 r. przeszedł on w ręce spółki Danziger Aktien-Bierbrauerei (DAB), która zburzyła drewniane osiemnastowieczne zabudowania i wybudowała nowoczesny zakład przemysłowy, dostosowany do standardów narzuconych przez drugą rewolucję przemysłową. Słynny browar posiadał własne fermentownie, stajnie, lodownie, kotłownie, spichlerz, dobrze wyposażoną warzelnię, wytwórnie beczek z myjnią, przestronne piwnice słodowni i leżakowni, szalet, piwnice "wodne", hale obciągu piwa, butelkowania i przeładunku, maszynownię, wille dla dyrektora, magazyn i suszarnię słodu, transformatornię, budynek dyrekcyjny oraz bocznicę linii kolejowej ze stacji, a nawet hangar lotniczy.

Warto wspomnieć, że od 1910 r. funkcjonowało tam pierwsze na terenie Gdańska i w granicach współczesnych Polski — lotnisko Gdańsk-Wrzeszcz. Odbudowane po wojnie, szybko okazało się przestarzałe i niebezpieczne. Zostało zlikwidowane w 1974 r. a teren po przeznaczony pod znajdujące się obecnie osiedla mieszkaniowe na Zaspie. Gwałtowny rozwój dzielnicy Wrzeszcz nastąpił na przełomie XIX i XX w., kiedy do wszystkich budynków doprowadzono sieć wodno-kanalizacyjną i częściowo zelektryfikowano ją przyłączeniem do elektrowni miejskiej, oraz do sieci gazowej.

Po latach rewitalizacji…

W 2001 r. słynny browar we Wrzeszczu zakończył produkcję z powodu braku możliwości rozwoju i rosnącej konkurencji zagranicznej. Zwolniono ponad 500 pracowników, a porzucony obiekt popadał w coraz to większą ruinę. W celu ratowania tego historycznego miejsca w tym samym roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków.

Przez kilka lat nie było chętnych ani pomysłu, co zrobić ze starym zabytkowym obiektem. Dopiero w 2006 r. liczący 6 ha teren został nabyty przez lokalnego inwestora – Przedsiębiorstwo Budowlane Górski. To jedna z najstarszych działających w Trójmieście firm budowlanych specjalizująca się w bardzo szerokim obszarze od drogownictwa, przez obiekty miejskie, aż po mieszkaniówkę i remonty zabytków. Inwestor postanowił zmienić przemysłowy charakter tego miejsca w nowoczesny miastotwórczy projekt, otwarty na nowe potrzeby i zrównoważony ekologicznie.

Prace projektowe rozpoczęły się w 2008 r., a trzy lata później projekt koncepcyjny został uzgodniony z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Po wielu latach prac zrewitalizowano rozległy teren browaru, który nie produkuje już piwa i nie zanieczyszcza okolicy niemiłym zapachem i ściekami wylewanymi do potoku, co barwnie opisywał Günter Grass. Do życia przywrócono jego zabytkowe budynki, które przypominają nam czasy, niezwykłego imperium warzelniczego.

Obszar dawnego browaru został zamieniony w nowoczesny wielofunkcyjny, zachowujący dawny styl kompleks — z modnymi apartamentami loftowymi, restauracjami, przedszkolem, obiektami usługowo-handlowymi i designerskim apart hotelem Browar Hevelius Apartments. Natomiast w części podziemnej zaprojektowano unikatowy planowany w przyszłości kompleks kulturalno-rozrywkowy o nazwie Browar Kulturalny z m.in. salą koncertową, lokalami gastronomicznymi, a nawet mające ruszyć za kilka miesięcy ekskluzywnym spa z basenami. Dzięki uruchomieniu małej tradycyjnej piekarni i restauracji Hewelke odnajdziemy tam rzemieślniczo wyrabiane pieczywo wg najstarszych gdańskich receptur. Obecnie zrewitalizowane miejsce stanowi prawdziwą "mekkę" tradycji browarnictwa i historii Gdańska, które od czasów Jana Heweliusza, przypomina nam o tym, złotym okresie dla miasta Neptuna.

Wrzeszcz zielona dzielnica warta zwiedzenia

Wiele sekretów kryją dawne tereny dzisiejszego Wrzeszcza. Dla przykładu nad potokami Królewskim, Jaśkowej Doliny i Strzyży leżał niegdyś ważny szlak kupiecki z Gdańska do Oliwy, gdzie w XV w. stały Krzyżackie folwarki. Miejscowość od 1807 r. znajdowała się w obrębie Wolnego Miasta Gdańska i liczyła zaledwie 908 mieszkańców, a administracyjnie została przyłączona do Gdańska w 1814 r. W XIX w. Wrzeszcz był głównie miejscem odpoczynku, a swoje posiadłości posiadali tu zamożniejsi mieszczanie. To właśnie tam, w 1837 r., powstał jeden z pierwszych w Europie miejskich parków — Park Jaśkowej Doliny.

Na wysokości prawie 100 m n.p.m. znajduje się Królewskie Wzgórze, nazwane tak na cześć króla Fryderyka Wilhelma III. Jest ono najwyższym wzniesieniem, z którego tarasu widokowego możemy, podziwiać panoramę miasta. Atrakcją są też malownicze leśne tereny przy Jaśkowej Dolinie — z Teatrem Leśnym. Przebywając w tych okolicach, warto również zajrzeć do Parku "Nad Strzyżą", gdzie znajduje się wyjątkowy pomnik przyrody – wierzba biała, która w obwodzie liczy 794 cm i tym samym jest największym drzewem w Gdańsku.

"Wrzeszcz był tak duży i tak mały, że wszystko, co na tym świecie wydarza się lub mogłoby się wydarzyć, wydarzyło się też lub mogłoby się wydarzyć we Wrzeszczu” — napisał Günter Grass, w powieści "Psie lata". Słynny noblista, jeden z najwybitniejszych niemieckich pisarzy, mieszkał tam w kamienicy przy ul. Lelewela 13. To we Wrzeszczu znajduje się również m.in. Opera Bałtycka, najstarsza w kraju Politechnika Gdańska, Kolegiata Gdańska z neogotycka świątynia z 66-metrową wieżą, budynek Nowej Synagogi z 1927 r. czy jeden z najstarszych budynków barokowy Dwór Studzienka.

Współczesny Wrzeszcz to w centrum nowoczesności i historii, dzielnica wyjątkowo różnorodna pod względem stylów architektonicznych, która w przeciwieństwie do Śródmieścia, przetrwała działania wojenne. Znajdziemy tam zarówno kamienice, wille oraz bloki z lat 50. i 60. XX w. czy socrealistyczne budynki, jak i nowoczesną miastotwórczą wielofunkcyjną zabudowę mieszkalną, handlową i biurową. Dojazd stamtąd do centrum Gdańska zajmuje zaledwie 7 minut — tyle samo, co podróż na plażę w Brzeźnie, natomiast podróż na Sopockie Molo to jedynie 15 minut.

Napoleon Bonaparte mawiał, że "Gdańsk jest kluczem do wszystkiego". Imponująca architektura, wille, dworki, stare kamienice, kilka galerii handlowych, parki, kluby i restauracje — budują dzisiejszy klimat tego miejsca. Dzielnica znakomicie łączy tradycję z nowoczesnością, a kolejne odrestaurowane obiekty nawiązują do jej losów, tworząc jedną z najatrakcyjniejszych części miasta.