Pomnik Małkowskiego w Tarnowie

Dlaczego wykonane z wapienia kieleckiego przez Michała Porębę popiersie stanęło w Tarnowie, skoro Małkowski jest kojarzony głównie ze Lwowem, Krakowem i Zakopanem? Ponieważ w latach 1901-1902 uczył się on w Wyższej Szkole Realnej w tym mieście, a w listopadzie 1911 roku założył drużynę, która działa do dziś - 1 Tarnowską Drużynę Harcerską im. Zawiszy Czarnego.
   
Na uroczystość odsłonięcia pomnika przybyli druhny i druhowie z całej Polski (a także z Czech, Słowacji i Lwowa), bez względu na dzielące ich różnice organizacyjne, chociaż przeważali członkowie Związku Harcerstwa Polskiego. Tarnowski monument ma bowiem "przypominać o korzeniach polskiego skautingu i łączyć, a nie dzielić różne odłamy dzisiejszego harcerstwa". jak podkreślił w rozmowie z dziennikarzami inicjator jego budowy, Marek Popiel.
   
Honorowym gościem ceremonii była wnuczka założyciela polskiego skautingu - Krystyna Małkowska - Żaba. Ze wzruszeniem opowiadała ona o kultywowanej w jej rodzinie pamięci o twórcach harcerstwa i wyraziła ogromną wdzięczność tarnowskiemu samorządowi, który sfinansował budowę pomnika.
   
Warto przypomnieć, że Senat RP ogłosił rok 2008 Rokiem Olgi i Andrzeja Małkowskich, a jednym z pomysłodawców tej inicjatywy był senator Prawa i Sprawiedliwości ziemi tarnowskiej (chociaż krakowianin z urodzenia oraz miejsca zamieszkania i pracy), profesor Kazimierz Wiatr, były przewodniczący Zwązku Harcerstwa Rzeczypospolitej.
   
Andrzej Małkowski urodził się w 1888 roku w Trębkach koło Kutna. Studiując na Politechnice Lwowskiej i tamtejszym Uniwersytecie Jana Kazimierza, jednocześnie działał w niepodległościowych organizacjach młodzieżowych: „Zarzewie”, „Sokół” i „Eleusis”.
   
W 1909 roku spoźnił się - jak głosi harcerska legenda - na jedne z konspiracyjnych zajęć i jako karę otrzymał do tłumaczenia na język polski książkę „Scouting for boys” lorda generała Roberta Baden-Powella. Zafascynowany wyłożoną w niej metodą wychowawczą, postanowił przenieść ją na polski grunt, wzbogacając o staropolskie nazewnictwo (drużyny, szczepy, hufce, chorągwie) i rycerską tradycję.
   
Już dwa lata później założył we Lwowie pierwszą drużynę harcerską, szybko zdobywając licznych zwolenników dla nowej idei. Polska odmiana skautingu przyjęła się we wszystkich zaborach.
   
W 1915 roku Małkowski wraz z żoną Olgą (założycielką i instruktorką żeńskich drużyn, głównie w Zakopanem), zagrożeni aresztowaniem przez władze austriackie, wyjechali do USA, a następnie do Kanady, gdzie zakładali polonijne drużyny harcerskie. Andrzej brał też czynny udział w tworzeniu polskich oddziałów wojskowych. Najpierw służył w armii kanadyjskiej, w listopadzie 1918 roku, zgłosił zaś swój akces do oddziałów generała Józefa. Hallera. Wysłany przez niego z misją wojskową do Odessy, zginął w nocy z 15 na 16 stycznia 1919 roku, po zatonięciu statku, którym płynął.
   
Jego symboliczny grób znajduje się na zakopiańskim cmentarzu komunalnym, na którym spoczęła również zmarła w 1978 roku na Uchodźstwie Olga Drahonowska-Małkowska.

Jerzy Bukowski