Odszedł Lord Weidenfeld

Uratowany przez chrześcijan
Urodził się w 1919 roku w Wiedniu  w rodzinie Maxa i Rosy Weidenfeldów. Matka zajmowała domem. Jej ojciec, Rabin  Szmul Goldberg pochodził z Galicji, z Rawy Ruskiej niedaleko Lwowa. Wywodził się ze znanej linii rabinicznej. Ojciec był Żydem wiedeńskim. Pracował w sektorze ubezpieczeniowym a potem bankowym.

George studiował  prawo na Uniwersytecie Wiedeńskim i dyplomację w Akademii Dyplomatycznej.  Po Anschlussie Austrii, studenci żydowscy nie mogli chodzić na wykłady, ale mogli zdawać egzaminy. Tak pomagał mu  kolega z roku Kurt Waldheim, późniejszy prezydent Austrii i sekretarz generalny ONZ.  Dawał mu swoje notatki z wykładów, które pozwoliły mu pozdawać egzaminy.

W lipcu 1938 roku ojciec został aresztowany. Zagrożony tym samym George, dzięki pomocy ambasady brytyjskiej otrzymał wizę i wyjechał do Londynu. Miał szesnaście szylingów czyli dziewięć dzisiejszych euro i... niespełna dziewiętnaście lat. Pomocną dłoń wyciągnęli do niego chrześcijanie. Religijne Towarzystwo Przyjaciół czyli chrześcijańska wspólnota kwakrów  uhonorowana w 1937 roku Pokojową Nagrodą Nobla.

Trafił do brytyjskiej rodziny. Kontynuował  studia prawnicze. Wspomagająca go organizacja chrześcijańska doprowadziła do zwolnienia z więzienia ojca, a dzięki  gwarancjom utrzymania całej  rodziny w Anglii, wystarała się o  przyjaz ojca i matki. Fakty te zbudowały niezwykle silne więzi George’a Weidenfelda z chrześcijnami, którym pozostał wdzięczny do końca życia.

Wróg Hitlera
Kiedy po anekcji Czech w marcu 1939 roku BBC ogłosiło nabór pracowników mówiących obcymi językami, zgłosił się. Został najmłodszym w historii pracownikiem tej stacji na etacie dziennikarskim.  Najazd Hitlera na Polskę i zapotrzebowanie na wiadomości z tym związane wzmocniły jego  pozycję. Szybko stał się specjalistą od propagandy goebbelsowskiej...   W 1942 roku,  jako dwudziestotrzylatek napisał  na ten temat książkę  „The Goebbels Experiment” („Ekspeyment Goebbelsa”), uznany za coś w rodzaju podręcznika propagandy hitlerowskiej.  Stałem się komentatorem wydarzeń europejskich. Niebawem łącznikiem BBC do rezydujących w Londynie rządów na wychodźstwie: polskiego, generała Władysława  Sikorskiego; czeskiego – Edwarda Benesza i francuskiego – generała Charlesa de Gaulle’a.

Miał okazję poznania generała Sikorskiego, a po jego śmierci  nowego premiera Stanisława Mikołajczyka oraz wielu ministrów jego gabinetu.  Poznał z często goszczącym w BBC  Janem Karskim, emisariuszem z okupowanej Polski docierającym  do  różnych środowisk brytyjskich, w tym mediów i raportującego  na temat eksterminacji Żydów i  jego raportem.

Król wydawców
W 1946 roku, jako dwudziestosiedmiolatek, otrzymał  obywatelstwo brytyjskie i założył magazyn „Contact” oparty na idei  politycznej i ekonomicznej odbudowy Europy na nowych „jednościowych” zasadach. W 1948 roku uruchomił z Nigelem Nicolsonem, brytyjskim arystoktratą, synem małżeństwa znanych pisarzy, wydawnictwo Weidenfeld & Nicolson Books. Okazało się wielkim sukcesem. Wydawało ksiązki prezydenta Francji Charlesa De Gaullle’a i kanclerza Niemiec Konrada Adenauera, brytyjskiego premiera Harolda Wilsona.

Zasłynęło też pierwszym wydaniem na rynku anglosaskim „Lolity” Vladimira Nabokova, historii fascynacji amerykańskiego intelektualisty swoją dwunastoletnią pasierbicą. Książki uznawanej przez wielu za ekspozycję pedofilii i pornografii.

Także innych wybitnych autorów takich jak:  Graham Green, Irwin Shaw,  Saul Bellow, Olivia Manning, Edna O’Brien, Jim Farrell and John Berger Carlos Ruiz Zafón and Bernhard Schlink,  których nazwiska długo można wymieniać,  jest powszchnie znana. Wydawnictwo zasłynęło też biografiami. Zarówno najwybitniejszych brytyjskich  postaci historycznych, w tym monarchów, ale także... Adolfa Hitlera, Rolling Stonesów czy  małżonek amerykańskich prezydentów Johnsona i Reagana oraz wybitnych dowódców wojennych.

George Weidenfeld  wydał też jako pierwszy działo Jana Pawła II „Pamięć i tożsamość” („Memory and Identity”), wcześniej przekonując autora, że jego  zarejstrowane dyskusje z  księdzem profesorem Józefem Tischnerem i profesorem Krzysztofem Michalskim dotyczace   fundamentalnych kwestii współczesności nie tylko są tego warte, ale jest to wręcz powinność.  Łączyła go z papieżem-Polakiem nić przyjaźni. Spotykali się wielokrotnie, nie tylko podczas prywatnych audiencji, ale także papieskich wakacji w Castel Gandolfo. (Fot. Bestseller Jana Pawła II wydany za namową Lorda George'a Weidenfelda w jego wydawnictwie. Archiwum)

Konstruktor  dialogu
Po sprzedaniu wydawnictwa do Orion Publishing Group w 1991 roku, George Weidenfeld zajął się przede wszystkim budowaniem porozumienia międzynarodowego.

- Takim planem był m.in. Klub Trzech (Club of Three), jaki założyłem w 1996 roku wspólnie z Lordem Rothschildem i Lordem Alexandrem. Inicjatywa dotyczyła trzech państw: Anglii, Francji i Niemiec i maksymalnego zacieśnienia między nimi współpracy na wszelkich możliwych polach, bowiem bez ich współdziałania w dowolnym temacie, nieco pozytywnego nie może sie w Europie zdarzyć. Rozwinięciem idei były programy “Three and Israel”, “Three and Moscow”, “Three and European Union” wskazujące rolę  tej Trójki dla relacji z wymienionymi podmiotami partnerskimi.

Ostatecznie idea wyewoluowała do formuły Instytutu Dialogu Strategicznego (Institute for Strategic Dialogue), zajmujacego się najważniejszymi wyzwaniami naszych czasów, w tym długofalowymi zagrożeniami pokoju i stabilizacji. Należy do niech m.in. bez wątpienia nienawiść i ekstermizm czego szczytową formą jest ISIS - wspominał podczas rozmowy.

Wykazywał także wielkie zangażowanie w obszarze nauki, kultury i sztuki. Taką inicjatywą stał się międzyuczelniany  Program „Humanitas” realizowany przez profesorów uniwersytetów Oxford i Cambridge, cykl tematycznych wykładów i seminariów związanych z najważniejszymi kwestiami nauki, kultury i polityki. Wspierał też liczne programy edukacyjne i naukowe w Wielkiej Brytanii. W Oxfordzie zasiadał we władzach Wydziału Administracji Państwowej (Blavatnik School of Government) i Instytutu Studiów Amerykańskich (Rothermere American Institute). W Izraelu w Uniwesytecie Badawczym Weizmanna (Weizmann Institute) i Uniwersytecie Ben Guriona (Ben Gurion University of the Negev). Angażując się także w poczynania międzynarodowe.

Przez lata związany byłem z Operę Królewską (Royal Opera House) w Londynie i Narodową Galerią Portretu (National Portrait Gallery), w których władzach zasiadał.

Był także jednym z najbardziej znanych Żydów, wiceprezydentem Światowego Kongresu Żydowskiego (World Jewish Congress) uhonorowanym najwyższym wyróżnieniem tej organizacji Nagrodą Theodora Herzla.

Cały czas pozostawał aktywny i błyskotliwym komentatorem pisząc dla najważniejszych tytułow prasy brytyjskiej, a także  stale obecnym w niemieckich gazetach „Die Welt”, „Welt am Sonntag” i „Bild Zeitung”. Zasiadał we władzach koncernu medialnego Axel Springer. W Niemczech otaczany był kultowym wręcz szacunkiem. Angela Merkel uważała go wręcz za swego mentora.

Znał wszystkich najważniejszych na świecie, polityków, ludzi biznesu, artystów.

Człowiek serca i zgody
Latem ubiegłego roku świat zeelktryzowała idea lorda Weidenfelda osobistej pomocy dwóm tysiącom chrześcian, uchodźców z Syrii, którym zadeklarował pomoc w osiedleniu i adaptacji w innych krajach. Uważał to za formę spłacania moralnego długu wobec chrześcijan, którzy uratowali od Holocaustu jego i jego rodziców. Był przekonany, że realizuje w ten sposób także dzieło otwarcia na innych Jana Pawła II, którego szczerze podziwiał.

Jak podkreślał działalność nie była by możliwa, gdyby nie pomoc małżonki, poślubionej w 1992 roku Annabelle Whiststone późniejszej Lady Weidenfeld. Jak żartował, dopiero za czwartym razem dokonał właściwego wyboru małżeńskiego.

(Po lewej: Lord i Lady Weidenfeld podczas grudniowej wizyty w Nowym Jorku. Foto: Waldemar Piasecki)

W 1969 roku, kiedy z okazji 50. urodzin, królowa Elżbieta II nadała Panu rycerski tytuł szlachecki, podniesiony potem w 1976 roku do lordowskiego, wybrał Pan za dewizę słynną frazę Cycerona „Cedant arma togae” czyli „Niech zbroja ustąpi przed togą”. W powszechnym znaczeniu: „Niech nastanie zgoda”.

- Nie ma większej wartości niż zgoda płynąca z woli porozumienia i dialogu. Te wartości powinny wygrywać z orężem. Są jednak sytuacje walki o wartości, na śmierć i życie, w których zginiesz, jeśli przestaniesz walczyć. Nie wolno ci ustać w walce - mówił.

Mimo swego wieku był pełen planów. W grudniu ubiegłego roku mówił mi o tym, kiedy spotkaliśmy się w Nowym Jorku. Na wiosnę tego roku jego instytut przygotowywał w Wiedniu międzynarodową konferencję na temat potrzeby dialogu. Niestety już nie weźmie w niej udziału.

Był bez wątpienia jednym z najbardziej fascynujących ludzi, jakich kiedykolwiek poznałem. Mądrym, otwartym na innych, nieustającym w dialogu. Niezwykle przyjaznym Polsce.

Waldemar Piasecki, Nowy Jork

Cmentarz na Górze Oliwnej w Jerozolimie, gdzie spoczął Lord Weidenfeld. Foto: Wikipedia