Publikacja „Sztuka i dyplomacja” - związki sztuki i polskiej dyplomacji w okresie nowożytnym

Książka to efekt współpracy historyków Oddziału Warszawskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki z Departamentem Prawno-Traktatowym i Biurem Archiwum i Zarządzania Informacją Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Za całokształt publikacji odpowiadali Monika Kuhnke, historyk sztuki i członek zespołu ds. rewindykacji dóbr kultury w MSZ oraz Artur Badach, historyk sztuki, Kurator Ośrodka Sztuki w Zamku Królewskim w Warszawie.

„Sztuka i dyplomacja” zawiera szesnaście bogato ilustrowanych tekstów, z których połowa odnosi się do okresu od wieku XVI do końca XVIII w., a druga odejmuje okres od roku 1918 do początku XXI w. Na powstanie książki duży wpływ miały obchody Dnia Służby Zagranicznej, których tematyka przez ostatnie dwa lata dotyczyła m.in. historii polskiej dyplomacji i jej związków ze sztukami plastycznymi oraz architekturą.

Pierwsza część publikacji poświęcona jest głównie organizacji i oprawie artystycznej poselstw dyplomatycznych do Stolicy Apostolskiej, Wiednia, Paryża, Moskwy i Stambułu. Zanim ambasadorowie reprezentujący poszczególne państwa zaczęli na stałe rezydować przy zagranicznych dworach, kontakty dyplomatyczne przybierały inne formy. Jedną z najbardziej rozpowszechnionych było wysyłanie posłów na obcy dwór, najczęściej z misją załatwienia konkretnej sprawy lub z określonej okazji. Z uwagi na rangę takiego wydarzenia wielką uwagę przywiązywano do samej liczebności orszaku poselskiego oraz do jego wyglądu, zmawiając np. kosztowne stroje dla jeźdźców. Poselstwa, dla których zachowały się przekazy ikonograficzne w postaci grafik, rysunków i obrazów, szczegółowo omawiają Tadeusz Majda, Hanna Osiecka-Samsonowicz, Marzena Królikowska-Dziubecka.

Osobnym zagadnieniem były zabiegi dyplomatyczne mające na celu nabywanie na zlecenie władców (Zygmunt II August, August III Sas) cennych dzieł sztuki do ich kolekcji, o czym wspominają w swych tekstach Cezary Taracha oraz Ryszard Szmydki. W publikacji omówione zostały także dary przekazywane na obcy dwór za pośrednictwem dyplomatów. Często były to dzieła specjalnie zamawiane u najlepszych artystów - piszą o tym Juliusz Chrościcki, Wojciech Tygielski i Jacek Żukowski.

Druga część książki dotyczy wieku XX i początków XXI. Jednym z istotnych problemów dyplomacji polskiej po odzyskaniu niepodległości, była architektura siedzib poselstw oraz ich wyposażenie. Temu zagadnieniu przyglądają się bliżej w swoich artykułach Karolina Wolska, Monika Kuhnke oraz Anna Feliks opisując gmachy i aranżacje wnętrz placówek w Ankarze, Sofii, Sztokholmie i Berlinie.

Istotnym, a do tej pory sporadycznie podejmowanym tematem, był udział polskich służb dyplomatycznych i konsularnych w promowaniu sztuki polskiej poza granicami, szczególnie po roku 1926 i powołaniu w strukturach MSZ Towarzystwa Szerzenia Sztuki Polskiej wśród Obcych. Zagadnienie obszernie omówiły Iwona Luba i Małgorzata Omilanowska na przykładzie dwóch znaczących wystawy sztuki polskiej: w Moskwie (1933) i w Berlinie (1935), a także zrealizowanego pod koniec lat 30. projektu tzw. „Polish Room” na Uniwersytecie w Pittsburgu w Stanach Zjednoczonych.

Satyryczne spojrzenie na dyplomację międzywojnia poprzez karykatury polskich dyplomatów autorstwa wybitnych karykaturzystów przedstawiła w swojej pracy Elżbieta Laskowska. Autorka odwołała się do czołowych pism satyrycznych tego okresu jak „Szczutek”, „Cyrulik Warszawski” czy „Szpilki”. Lidia Kuchtówna przypomniała z kolei postać malarza i scenografa Karola Frycza, który pracę w polskiej misji dyplomatycznej łączył z własną twórczością artystyczną

W artykule kończącym publikację, Marta Leśniakowska zmierzyła się z trudnym tematem ścisłego związku architektury gmachów placówek dyplomatycznych po 1945 r. z aktualną polityką. Wznoszone jako nowoczesne, odwołujące się do ówczesnych tendencji światowych budynki, wpisywały się w stylistykę późnego modernizmu w jego – jak pisze autorka – wersji socjalistycznej.

Osoby zainteresowane publikacją „Sztuka i dyplomacja” zapraszamy do kontaktu z MSZ. Rozważamy również możliwość publikacji książki w wersji elektronicznej na stronie internetowej resortu.

Biuro Rzecznika Prasowego
Ministerstwo Spraw Zagranicznych