Biuletyn Instytutu Józefa Piłsudskiego Nr 11/2011, Listopad 2011

Polska Rozproszona

9 listopada, godz. 19:00 Instytut wraz z Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych zaprasza na wystawę i prelekcję dr Barbary Berskiej na temat zabezpieczenia dziedzictwa archiwalnego poza granicami kraju oraz promocję przewodnika o zasobie naszego Instytutu opracowanego przez Pawła Pietrzyka, archiwistę z Archiwum Akt Nowych. Spotkanie odbędzie się w Konsulacie Generalnym RP.

Święto Niepodległości

15 listopada, godz. 18:30 - odbędą się w Instytucie Piłsudskiego obchody Święta Niepodległości. W programie ciekawa wystawa plakatów autorstwa Bohdana Wróblewskiego oraz pokaz fabularyzowanego dokumentalnego filmu o początkach niepodległej Polski 1914-1919.

Spotkanie z Michałem Czyżewskim

22 listopada, godz. 18:30 - spotkanie z O. Michałem Czyżewskim - autorem książki pt. "Nowy Jork moja strefa wiary".

Wydarzenia

Wizyta w Londynie

Wiceprezes Instytutu Marek Zieliński udał się z wizyta do Instytutu Józefa Piłsudskiego w Londynie, gdzie przebywał od 2 do 13 października br. Celem wizyty było rozszerzenie współpracy pomiędzy oboma Instytutami, w szczególności w zakresie digitalizacji zasobów archiwalnych.

Wizyta była bardzo udana i owocna, dzięki zaangażowaniu i serdeczności ekipy Instytutu w Londynie. Marek Zieliński spotkał się także z przedstawicielami Biblioteki POSK, Studium Polski Podziemnej i Muzeum Sikorskiego. Liczymy na to, że w wyniku tych kontaktów nastąpi dalsze rozwinięcie współpracy pomiędzy polskimi instytucjami w Londynie i w Nowym Jorku.

Wykład "Jego Ekscelencja Ambasador dr Bolesław Wieniawa-Długoszowski"

We wtorek, 4 października Wojciech Grochowalski - wydawca, redaktor naczelny czasopisma "Kultura i Biznes" wydawanego w Łodzi, autor książek i publikacji o gen. Wieniawie-Dugoszowskim, o historii Łodzi i Polski, animator kultury, organizator koncertów patriotycznych, dziennikarz i publicysta oraz organizator "Rubinstein Piano Festival" w Łodzi przedstawił ciekawą biografię dyplomatyczną generała dywizji dr Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego.

Galeria Instytutu była wypełniona po brzegi. Na spotkanie przybyła między innymi konsul generalna Ewa Juńczyk-Ziomecka i Ewa Rubinstein, córka Artura Rubinsteina, wybitnego wirtuoza i pianisty. Pełne emocji wystąpienie Grochowalskiego ilustrowane było zdjęciami, prezentacją multimedialną, fragmentami filmu dokumentalnego o gen. Wieniawe i muzyką.

Pokaz filmu "Pielgrzym"

W 33 rocznicę powołania Kardynała Karola Wojtyły na papieża w Instytucie pokazano film w reżyserii Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego pt. "Pielgrzym".

Niezwykły, unikatowy dokument, będący kroniką pierwszej pielgrzymki papieskiej w czerwcu 1979 r. a zarazem pierwszy niezależny film zrealizowany w czasach PRL na zlecenie Kościoła. Twórcom udało się utrwalić, nie tylko najważniejsze momenty jak msza na krakowskich Błoniach i Placu Zwycięstwa, spotkanie na Skałce, wizyta na Jasnej Górze, w Wadowicach czy Auschwitz, ale też niezwykłą atmosferę tych zgromadzeń. Jego premiera odbyła się 3 listopada 1979 r. w Watykanie w obecności Ojca Świętego, który dziękując reżyserowi, powiedział po projekcji: Bóg zapłać. Cieszę się, że oczy moje mogły widzieć to, co będą mogli oglądać moi rodacy w kraju. Dawniej pisało się dokumentację tylko piórem, teraz pisze się ją także kamerą. Jest to wspaniała dokumentacja.       

Film przypomniał przeżyte chwile, refleksje, nadzieje, oczekiwania; odnowił entuzjazm, jaki tej pielgrzymce towarzyszył. Zebrani ze wzruszeniem patrzyli w ekran i od czasu do czasu słychać było szmer wyciągania chusteczek do otarcia łez.

Po filmie Magda Kapuścińska poinformowała, że 14 października w Moskwie został odsłonięty pomnik Jana Pawła II. Przyczyniła się do tego między innymi Fundacja Semper Polonia. Wykonany z brązu pomnik polskiego papieża stanął w atrium Wszechrosyjskiej Państwowej Biblioteki Literatury Obcej w Moskwie wśród pomników i popiersi najwybitniejszych postaci świata, takich jak m.in. Leonardo da Vinci, Nicolo Machiavelli, Heinrich Heine, Charles Dickens i Abraham Lincoln. Pomnik przedstawia naturalnych rozmiarów postać siedzącego Jana Pawła II z otwartą książką na kolanach. Projekt udało się zrealizować dzięki darowiznom z Polski. Część środków zebrano w Rosji.

Sympozjum "Polonijny Nowy Jork".

22 października odbyło się sympozjum naukowe pt. Polonijny Nowy Jork, które zostało zorganizowane przez Instytut Józefa Piłsudskiego pod patronatem Marszałka Senatu RP – Bogdana Borusewicza. Senat RP od kilku lat wspiera działalność Instytutu przeznaczając fundusze na realizację ciekawych programów realizowanych przez Instytut, takich jak digitalizacja zbiorów archiwalnych, nagrody dla dzieci i młodzieży polonijnej i projekty naukowe. Sympozjum to było dofinansowane przez grant z Senatu RP koordynowany przez Fundację Semper Polonia.

Sympozjum Polonijny Nowy Jork organizowane jest co dwa lata. Pierwsze odbyło się w październiku 2009 r. pod przewodnictwem dr Danuty Piątkowskiej i zgromadziło liczne grono badaczy i naukowców z Polski i USA. Obecnie zorganizowane sympozjum wzbudziło żywe zainteresowanie wśród Polonii, przybyło wiele osób zainteresowanych historią i osiągnięciami polskiej grupy etnicznej w Nowym Jorku. Sympozjum to zostało przygotowane przez dr Iwonę Korga, dyrektora wykonawczego Instytutu.

Za najważniejsze cele uznano: ocalenie od zapomnienia historii Polonii nowojorskiej i edukację na tematy związane z życiem i działalnością Polaków w Nowym Jorku. Cele te w dużej mierze udało się zrealizować dzięki bardzo ciekawym wykładom i dużemu zainteresowaniu publiczności.

W tym roku odbyły się dwie sesje: przedpołudniowa w siedzibie Instytutu Piłsudskiego i popołudniowa w gmachu Konsulatu Generalnego RP.

Sesja 1: Historia zawierała tematy związane z przeszłością Polaków mieszkających w Nowym Jorku. W sesji tej wygłoszono następujące wykłady:

Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce – 90-lat w służbie Polonii i Polsce dr Teofila Lachowicza, historyka i badacza z Nowego Jorku. Referat ten został odczytany i uzupełniony podczas sesji przez Anitę Połczyńską-Zadrożną, która pełni funkcję Sekretarza Protokołowego Placówki 21/201 SWAP oraz Sekretarza Fundacji Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce.

Polski federalizm w przestrzeni Nowego Jorku wygłoszony przez dr Sławomira Łukasiewicza, pracownika Instytutu Pamięci Narodowej (IPN), koordynatora programu naukowego IPN poświęconego dziejom polskiej emigracji politycznej 1939-1990, który przybył specjalnie na sympozjum z Lublina. W swoim wykładzie przypomniał wielu wspaniałych ludzi związanych z ideą federalizmu a jednocześnie z Instytutem Piłsudskiego.

Nowojorski Wydział Stanowy Kongresu Polonii Amerykańskiej w okresie Zimnej Wojny przygotowany przez Prof. Joannę Wojdon z Uniwersytetu Wrocławskiego. Został on odczytany przez dr Iwonę Korga. Z komentarzem wystąpił Frank Milewski, wieloletni prezes wydziału stanowego KPA na „Dolny Nowy Jork”. Wywiązała się interesująca dyskusja między uczestnikami sympozjum ze szczególnie trafnymi spostrzeżeniami Eugeniusza Witta ze Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej (SWAP).

Podczas Sesji 2: Teraźniejszość słuchacze wysłuchali pięciu wykładów, które dotyczyły problematyki współczesnej i charakterystyki polskiego środowiska w metropolii nowojorskiej.

Z wykładem pt. My interactions with Polish sciencists along my research activity in New York during 1974-2011 wystąpił prof. Zbigniew Darżynkiewicz, światowej sławy badacz w dziedzinie onkologii, dyrektor Brander Cancer Research Institute i profesor w New York Medical College. Słuchacze dowiedzieli się jak duża grupa polskich lekarzy została wyszkolona w placówce prowadzonej przez prof. Z. Darżynkiewicza i jak wiele polscy badacze wnieśli do nauki polskiej.

Dorota Andraka, prezes Centrali Polskich Szkół Dokształcających zaprezentowała wykład pt. Sytuacja i perspektywy szkolnictwa polonijnego na Wschodnim Wybrzeżu a dr Artur Kowalski, dr Katarzyna Kowalska i Magdalena Pietrzak przygotowali prezentację pt. Polonijne organizacje studenckie w metropolii nowojorskiej w latach 1989 – 2011. Z kolei Małgorzata Kałuża, dziennikarz, filmowiec i radiowiec przybliżyła uczestnikom historię radia polonijnego w referacie pt. Szczęśliwa 13-tka – czyli działalność polonijnego Radia MOST prowadzonego przez Małgorzatę Kałuża i Janusza Marciniaka. Na zakończenie dr Iwona D. Korga i dr Marek Zieliński z Instytutu Piłsudskiego w prezentacji pt. Kolekcje Instytutu Piłsudskiego w dobie Internetu przestawili projekt digitalizacji wybranych kolekcji Instytutu i pokazali możliwość dotarcia do dokumentów on-line poprzez stronę Internetową Instytutu: http://www.pilsudski.org/archiwa/.

Po wykładach odbyło się spotkanie przy lampce wina i specjałach przygotowanych przez prezes Instytutu i grono wolontariuszy. W pięknych salonach Konsulatu długo toczyły się dyskusje na tematy związane ze społecznością polską w Nowym Jorku. Warto dodać, że w tym roku sympozjum towarzyszyło większe zainteresowanie ze strony młodzieży i studentów, którzy licznie zgromadzili się podczas wykładów.

Teraz przed organizatorami pozostaje kolejne wyzwanie czyli przygotowanie publikacji złożonej z referatów wygłoszonych podczas konferencji i kontynuacja kolejnych sympozjów. Następne odbędzie się już za dwa lata.

Informacje Instytutu Piłsudskiego w Londynie

W październiku mieliśmy przyjemność gościć w naszym Instytucie vice-prezesa siostrzanego Instytutu w Nowym Jorku pana Marka Zielińskiego, który podczas swojego pobytu wygłosił prelekcję dotyczącą digitalizacji materiałów archiwalnych oraz w pomógł nam przy rozpoczęciu digitalizacji naszych archiwaliów.

W październiku złożył nam też wizytę wnuk Marszałka Józefa Piłsudskiego pan Krzysztof Jaraczewski, dyrektor Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku.

W ramach Obchodów Święta Niepodległości Instytut przygotował wystawę „Niepodległość w dokumentach”, którą będzie można oglądać od 10 do 24 listopada 2011, w Polskim Ośrodku Społeczno Kulturalnym w Londynie.

Z myśli i pism Józefa Piłsudskiego

"Polskę, być może czekają ciężkie przeżycia. Podczas kryzysów - powtarzam - strzeżcie się agentur. Idźcie swoją droga, służąc jedynie Polsce, miłując tylko Polskę i nienawidząc tych co służą obcym"

Rocznice

Rocznica upadku Powstania Warszawskiego

4 października mija 67 lat kiedy wszystkie radiostacje świata podały wiadomość o kapitulacji Warszawy. W Piśmie  Pomocniczej Służby Kobiet "Ochotniczka" październik 1944 r. w artykule zatytułowanym "Warszawianki" napisano:

Po sześćdziesięciu trzech dniach bezprzykładnie krwawych i ciężkich walk, Warszawa uległa tysiąckroć silniejszemu wrogowi. Powstanie Warszawskie, przejdzie do historii świata jako symbol najkrwawszej wśród krwawych i najwspanialszej wśród wspaniałych niezłomności. W powstaniu walczyli nie tylko warszawscy mężczyźni. Obok nich walczyły kobiety i dzieci. Pisze poeta, żołnierz warszawskiego powstania: "A obok swoich chłopców walczą tu dziewczęta". Dziewczęta warszawskie poginęły razem ze swoimi chłopcami walcząc o Polskę i świat.

W środę 4 października ukazał się ostatni numer pisma Armii Krajowej "Biuletynu Informacyjnego". Biuletyn był wydawany od 5 listopada 1939 r. W ostatnim powstańczym numerze czytamy:

Czuliśmy się pismem całego walczącego N. Z najlepszą wolą i z uporem staraliśmy się być sługami prawdy, uczciwości, rozsądku. Usiłowaliśmy torować drogi ku Polsce jutra: demokratycznej i sprawiedliwej społecznie; potężnej kulturą, zdrowiem gospodarczym i narodową jednością. (....). Dostąpiliśmy tego szczęścia, iż opinia publiczna okupowanego Kraju darzyła nas zaufaniem. Dziś - przerywamy pracę. Wznowimy ją, Bóg da, w niepodległym państwie.

55 rocznica wydarzeń październikowych

Po upadku dyktatury Stalina w 1953 r., w październiku 1956 r., nastąpiło przesilenie polityczne w Polsce. Październik 1956 został poprzedzony okresem tzw. odwilży, łagodzącej do pewnego stopnia totalitarny ucisk. W 1954 r. zlikwidowano Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, wstrzymano przymusową kolektywizację rolnictwa, skorygowano plan gospodarczy. Powstawały kluby dyskusyjne gromadzące głównie studentów i inteligencję.

Domagano się między innymi: jawności życia politycznego, uwolnienia więźniów politycznych, rehabilitacji fałszywie oskarżonych i skazanych, zmian w zarządzaniu gospodarką, zaprzestania dyskryminacji Armii Krajowej. W 1956 roku zwolniono z więzień na podstawie amnestii ok. 35 tys. osób i dokonano rehabilitacji skazanych. 28 czerwca 1956 r. zaczęły się w Poznaniu rozruchy robotnicze, tzw. poznański czerwiec, który został bezwzględnie i krwawo stłumiony.

Kolejne miesiące przyniosły zaostrzenie sytuacji i ferment społeczny. Atmosfera sprzeciwu wobec polityki władz widoczna była podczas wieców organizowanych na uczelniach i w zakładach pracy. Obradujące pod tą presją VIII plenum Komitetu Centralnego PZPR w październiku 1956 r. postanowiło, mimo gróźb sowieckich, wybrać na stanowisko I sekretarza partii cieszącego się poparciem społecznym Władysława Gomułkę. Uwolniono z internowania kardynała Stefana Wyszyńskiego, ustalono nowe zasady stacjonowania wojsk radzieckich w Polsce, zezwolono na tworzenie rad robotniczych w przedsiębiorstwach. Rozpadła się na wsi większość spółdzielni produkcyjnych.

W 1957 r. proces ograniczonej demokratyzacji został zahamowany, zwolennicy dalszych przemian zostali oficjalnie potępieni jako tzw. rewizjoniści (IX Plenum KC PZPR), rozwiązano głośny z reformatorskich poglądów tygodnik społeczno-polityczny "Po prostu".

Podziękowania

Dziękujemy Annie Czekaj Farber, Andrzejowi Pelcowi, Chesterowi Nowakowi, Walterowi Smietana, Alanowi Kubarek  i Magdzie Kapuścińskiej, którzy odpowiedzieli na nasz apel i przesłali donacje na zakup serwera niezbędnego do kontynuowania digitalizacji kolekcji archiwalnych.

Jesteśmy wdzięczni Urszuli Stasiak i Annie Szymańskiej z Biblioteki Narodowej za pomoc w porządkowaniu biblioteki, Karolowi Kolouszek za podarowanie dwóch pięknych książek : Encyklopedia Solidarności T.1 i Wiktoria Sebastiana Reńca,  wydanych przez Stowarzyszenie Pokolenie 2010, dyrektorowi Centralnego Archiwum Wojskowego Andrzejowi Żakowi za podarowanie dwóch ksiązek, pięknie wydanych przez CAW :Odrodzenie Wojska Polskiego 1918-1921 w materiałach CAW  oraz Żołnierze Września polegli i pomordowani na Wschodzie 1939 - 1940.

Quiz

Pytanie z poprzedniego biuletynu

W Warszawie od listopada 1926 r. ukazywał się dziennik "ABC". Proszę rozwinąć skrót.

Prawidłowa odpowiedź: Aktualnie, bezpartyjnie, ciekawie. Nadeszły trzy prawidłowe odpowiedzi. Dziękujemy! Nagrodę książkową wylosowała pani Hanna Piecychna z Radzymina. Gratulujemy!

Nowe pytanie

Władze II Rzeczypospolitej wyrażając szacunek dla poświęcenia i wytrwałości setek tysięcy żołnierzy i ochotników, dzięki którym odparto  Sowietów i obroniono niepodległość ustanowiły dzień poświęcony ich pamięci. Proszę podać jego pełną nazwę i dokładną datę ustanowienia.

Uwaga: Przy nadsyłaniu odpowiedzi prosimy podawać adres korespondencyjny, aby można było wysłać nagrodę. Spośród otrzymanych prawidłowych odpowiedzi rozlosujemy jedną nagrodę.

Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce jest niezależną placówką o profilu historycznym, jednym z największych polskich i polonijnych archiwów poza granicami kraju, posiadającym zbiory dokumentów, zdjęć, obrazów, medali i innych pamiątek, a także bibliotekę. Aby uzyskać więcej informacji odwiedź nasza stronę www.pilsudski.org.
Poprzednie numery Biuletynu dostępne są na stronie Instytutu, gdzie można również zamówić subskrypcję. Jeśli chcesz włączyć się do prac Instytutu, zostań jego członkiem albo wolontariuszem . Instytut utrzymuje się z donacji i darowizn, jesteśmy wdzięczni za każdą pomoc.
Apelujemy o przekazywanie do Instytutu Piłsudskiego pamiątek rodzinnych, korespondencji i innego rodzaju zbiorów archiwalnych. Instytut potrzebuje także wolontariuszy do pomocy w działalności, opracowywaniu zbiorów, digitalizacji, kwerendach itp.
Instytut Józefa Piłsudskiego otwarty jest codziennie od poniedziałku do piątku, w godzinach od 10:00 do 17:00.

Pilsudski Institute of America
180 Second Avenue
New York, New York 10003