Biuletyn Instytutu Józefa Piłsudskiego

Wydarzenia

Spotkanie z Konsulem Generalnym RP w Nowym Jorku
W dniu 19 stycznia w siedzibie Instytutu członkowie Zarządu i Rady oraz wolontariusze spotkali się z Krzysztofem W. Kasprzykiem, Konsulem Generalnym RP. To było trochę nostalgiczne wydarzenie, bowiem Konsul już niedługo opuszcza placówkę w Nowym Jorku. Przy spotkaniu próbowaliśmy wyrazić naszą wdzięczność za życzliwość i wsparcie jakie Pan Konsul okazywał dla naszej działalności. Było nam bardzo miło słyszeć słowa pochwały dla osiągnięć Instytutu.

Film "Honor Generała"
W tym samym dniu wieczorem na pokaz filmu "Honor Generała" zjawiło się dużo osób, w tym, ku naszej radości, przyszła grupa młodzieży licealnej, uczniów Polskiej Szkoły Dokształcającej przy parafii Cyryla i Metodego w dzielnicy Brooklyn w Nowym Jorku.

Dokumentalny film "Honor Generała" reżyserii Joanny Pieciukiewicz to poruszający dokument przedstawiający historię generała Stanisława Sosabowskiego i pierwszej Samodzielnej Brygady Spadochronowej, którą dowodził podczas II Wojny Światowej. Brygada ta miała być zrzucona do okupowanej Polski. Jednak została włączona do alianckich sił zbrojnych i wzięła udział w krwawej bitwie pod Arnheim w Holandii. Kozłem ofiarnym tej nieudanej operacji militarnej stał się generał Sosabowski. Bernard Montgomery, marszałek brytyjski, odebrał mu dowództwo nad Brygadą i zdegradował. W czasach powojennych generał był pracownikiem fizycznym w fabryce.

Film opowiada o ponad 60-letniej walce o przywrócenie honoru generała Sosabowskiego i jego żołnierzy. To Holendrzy przywrócili mu i jego brygadzie honor. Wiele ogromnych wysiłków było potrzeba, aby generałowi pośmiertnie przyznać holenderski Order Brązowego Lwa, a królowa Beatrix odznaczyła najwyższym holenderskim odznaczeniem wojennym - Orderem Wojskowym im. Króla Wilhelma I - sztandar jego brygady.

Reżyser filmu Joanna Pieciukiewicz przysłała do Instytutu niezwykle wzruszający list,  Oto jego treść:

Jestem wdzięczna, że Instytut propaguje tę wspaniałą historię wśród moich Rodaków za oceanem.Chciałabym dołączyć kilka słów skierowanych do uczestników pokazu, które jeżeli będzie taka możliwość proszę przekazać jako kilka zdań uzupełnienia.

Na pewno część z Państwa poruszyła ta historia, a wręcz wycisnęła łzy. Przecież każdemu z nas niesprawiedliwość nie jest obca i każdy przekłada ją na własne doświadczenie. Ta historia przekonała mnie jednak, że sprawiedliwość na świecie istnieje, choć przychodzi najczęściej zbyt późno i radość z niej mogą czerpać już następne pokolenia.

Film nie zakończył tej wspaniałej historii, ale potoczył ją dalej. Samotny dotąd holenderski pasjonat historii Eric van Tilbeurgh poznał podczas uroczystej premiery w Warszawie piękną Polkę, Ulę Żelazko z którą razem walczą teraz o utworzenie polskiego muzeum im. Generała Sosabowskiego i Centrum Badawczego w Holandii. Ula Żelazko pod wpływem filmu napisała pracę o żołnierzach Brygady Spadochronowej, która została nagrodzona jako jedna z najlepszych prac maturalnych napisanych w 2009 roku w Holandii. Powoli co prawda, ale sprawa ta dotarła do najwyższych władz RP. Historią tą zafascynował się Ambasador Polski w Holandii, Janusz Stańczyk. Wraz z Ericiem van Tilbeurgh objechał cały teren walk pod Arnhem i doprowadził do tego aby obchody 65 rocznicy lądowania Polaków pod Arnhem odbyły się z udziałem najwyższych władz Polski. 20 września 2009 do niewielkiego Driel przyjechało na Plac Polski dwóch premierów Polski i Holandii. Jakież było wzruszenie osiemnastu przybyłych z całego świata z dziećmi i wnukami kombatantów, kiedy po raz pierwszy usłyszeli od polskiego premiera: jesteście bohaterami Polski i Holandii. Dostaję mnóstwo listów od młodych ludzi z całego świata. Wielu z nich pisze poświęcone tej sprawie prace dyplomowe. Do Driel przyjeżdża coraz więcej młodzieży. To jest dla mnie wspaniały dowód, że Polacy nie tylko chleba potrzebują, ale są dumni i chcą pielęgnować swoją historię.

Film i list od reżyserki wywołał wzruszenie wśród zebranych osób. Młodzież odebrała pokaz z zainteresowaniem i prosiła o zaproszenia na podobne spotkania w Instytucie.

Spotkanie w Klubie Seniora “ Krakus”
15 stycznia, 2010 w siedzibie Klubu Seniora „Krakus” na Greenpoint Iwona Korga zaprezentowała film dokumentalny pt. „Piwko dla niedźwiedzia” opowiadający historię niedźwiadka Wojtka, który przeszedł szlak bojowy z Armią gen. Andersa.

Sala Klubu Seniora znajdująca się w siedzibie Centrum Polsko-Słowiańskiego była pełna, przybyło ponad 200 osób. Po projekcji filmu odbyła się dyskusja. Członkowie Klubu Seniora zapoznali się z działalnością Instytutu Piłsudskiego. Spotkanie to pokazało jak ważne i potrzebne są bezpośrednie kontakty z miłośnikami historii.

Wyjaśnienia
Jesteśmy zawsze wdzięczni za pytania, wątpliwości, uwagi oraz uzupełnienia czy wyjaśnienia dotyczące treści naszych biuletynów e-mailowych.

W związku z notatką dotyczącą spotkania z przedstawicielami Instytutu Pamieci Narodowej (IPN) zamieszczoną w styczniowym biuletynie dostaliśmy list od pana Jana Napoleona Saykiewicza,  Honorowego Konsula RP, profesora z Duquesne University w Pittsburgu, który nie zgadza się ze stwierdzeniem "swoje teczki posiadają jedynie agenci SB. Akta innych osób są rozproszone pośród innych materiałów".

Napisaliśmy z prośbą o wyjaśnienie tej sprawy do dr Zbigniewa Nawrockiego, Dyrektora Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów w IPN. Otrzymaliśmy list od zastępcy dyrektora dr. Rafała Leśkiewicza o następującej treści:

Piszę w imieniu mojego bezpośredniego przełożonego Pana dr. Zbigniewa Nawrockiego. Nawiązując do zacytowanego w mailu sformułowania chciałbym kilka kwestii doprecyzować. Otóż prawdą jest, że w zasobie archiwalnym IPN znajdują się teczki osobowe (personalne) oraz teczki pracy (zawierające donosy) agentów komunistycznej bezpieki. Jeżeli te teczki się zachowały to mamy w zasadzie całe dossier dotyczące konkretnego agenta. Oczywiście jego donosy w kopiach, odpisach i wypisach znajdowały się również we wszystkich teczkach operacyjnych zakładanych na osoby bądź środowiska rozpracowywane przez policję polityczną o ile tych osób bądź środowisk dotyczyły. Oprócz teczek każdy agent (podobnie zresztą jak osoby rozpracowywane) powinien mieć kartę ewidencyjną w kartotece. Oprócz tych kart dokonywano również stosownych zapisów w dziennikach rejestracyjnych, w których odnotowywano kiedy i w jakim charakterze SB podjęła zainteresowanie jakąś osobą. Oczywiście sporo materiałów zostało zniszczonych (zarówno teczek jak i kart ewidencyjnych).

Z kolei w przypadku osób rozpracowywanych jest zazwyczaj tak, że oprócz teczki zakładanej przez SB w związku z rozpracowaniem, informacje o osobie inwigilowanej znajdują się w wielu innych teczkach np. aktach dotyczących innych osób rozpracowywanych z którymi się spotykała, w aktach spraw dotyczących środowisk, instytucji, meldunkach operacyjnych, sprawozdaniach itp.

Mówiąc o tym, że tylko agenci mają swoje teczki trzeba mieć na myśli sytuację, że IPN może udostępnić takie materiały od razu, natomiast tzw. „teczka” osoby rozpracowywanej jako taka nie istnieje i w trakcie kwerendy pracownicy archiwum IPN zbierają wszystkie zachowane dokumenty dotyczące tej osoby by następnie je udostępnić właśnie np. tej osobie rozpracowywanej.

Mam nadzieję, że wyjaśniłem wszystkie wątpliwości.

Informacje Instytutu Piłsudskiego w Londynie
Podczas Instytutowego“Opłatka”, płk. Krzysztof Szymański attaché Ambasady w Londynie, promował Prezesa Mieczysława Stachiewicza do stopnia pułkownika. Postępują prace nad przyłączeniem katalogu bibliotecznego naszej biblioteki do istniejącej już bazy danych Biblioteki Polskiej POSK. Obecnie do bazy komputerowej zostało już wprowadzonych 1500 naszych pozycji książkowych.
19 marca, w dniu imienin Józefa Piłsudskiego p. Eugenia Maresch wygłosi w Instytucie prelekcję na temat początków ruchu skautowskiego w niepodległej Polsce.


Polskie archiwa i muzea za granicą

Muzeum im. Tadeusza Kościuszki w Solurze
Muzeum im. Tadeusza Kościuszki w Solurze w Szwajcarii powstało w 1936 roku staraniem Rządu Polskiego i Władz Kantonu Solury i mieści się w mieszkaniu, w którym Kościuszko spędził ostatnie dwa lata swego życia i gdzie zmarł w 15 października 1817 r. Fasadę "Domu Kościuszki" w którym mieści się Muzeum, zdobi tablica pamiątkowa z białego marmuru  wmurowana w 1865 roku przez weteranów powstania styczniowego. W Muzeum przechowywane są pamiątki, dokumenty, portrety, grafiki i inne przedmioty związane z Kościuszką i jego epoką, w dużej mierze przekazane przez instytucje krajowe, a także w części przez Instytucje solurskie. Uwagę przyciąga urna z brązu przeznaczona na serce Kościuszki, jego portret malowany przez Oleszczyńskiego (w 1827 r.) oraz "Przysięga na Rynku krakowskim" pędzla Wojciecha Kossaka (z 1911 r.).

Opiekę i zarząd nad Muzeum sprawuje powstałe w 1936 Towarzystwo Kościuszkowskie. Muzeum utrzymuje się ze składek członkowskich, działalności (bilety wstępu, publikacje itp.) oraz subwencji miasta i kantonu Solury.

Polski Instytut Naukowy w Kanadzie i Biblioteka im. W. Stachiewicz w Montrealu
Grupa polskich profesorów z Montrealu, z poparciem współzałożyciela Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce (o którym już pisaliśmy) profesora Oskara Haleckiego, założyli w 1943 roku kanadyjski oddział PIASA. Celem  oddziału było stworzenie forum dla rosnącej grupy intelektualistów polskich w Kanadzie oraz nawiązanie stosunków z odpowiednimi grupami kanadyjskimi. Wkrótce oddział przemienił się w Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, z sekcjami w Ottawie, Toronto i Vancouver.

Biblioteka została założona wraz z Instytutem w 1943 roku na Uniwersytecie McGill w Montrealu. Od początku istnienia biblioteka Instytutu była pod opieką Wandy Stachiewicz, jej założycielki i przez lata dyrektora i kustosza. Jest jedyną na terenie Ameryki Północnej polską niezależną biblioteką uniwersytecką i publiczną. Od roku 1984 nosi nazwę jej założycielki. Kolekcja Biblioteki obejmuje ponad 45 000 książek, setki tytułów czasopism, zbiory kartograficzne oraz kasety wideo z nagraniami z życia Polonii montrealskiej.

Na tym kończymy krótki cykl notatek o polskich archiwach, muzeach i bibliotekach za granicami kraju. Instytucji takich, jak również pomników, cmentarzy i innych pamiątek polskiej emigracji jest na świecie dużo. Jeśli chcecie się dowiedzieć więcej, zapraszamy na 32 sesję Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie, która odbędzie się we wrześniu tego roku w Warszawie. Będziemy informować o szczegółach.

---

Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce jest niezależną placówką o profilu historycznym, jednym z największych polskich i polonijnych archiwów poza granicami kraju, posiadającym zbiory dokumentów, zdjęć, obrazów, medali i innych pamiątek, a także bibliotekę. Aby uzyskać więcej informacji odwiedź nasza stronę www.pilsudski.org.

Poprzednie numery Biuletynu dostępne są na stronie Instytutu, gdzie można również zamówić subskrypcję.  Jeśli chcesz włączyć się do prac Instytutu, zostań jego członkiem albo wolontariuszem . Instytut utrzymuje się z donacji i darowizn, jesteśmy wdzięczni za każdą pomoc.

Apelujemy o przekazywanie do Instytutu Piłsudskiego pamiątek rodzinnych, korespondencji i innego rodzaju zbiorów archiwalnych. Instytut potrzebuje także wolontariuszy do pomocy w działalności, opracowywaniu zbiorów, digitalizacji, kwerendach itp.

Instytut Józefa Piłsudskiego otwarty jest codziennie od poniedziałku do piątku, w godzinach od 10:00 do 17:00 oprócz wtorków, kiedy Instytut jest czynny 10:00 - 19:00.

Pilsudski Institute of America
180 Second Avenue
New York, New York 10003, US