Biuletyn Instytutu Józefa Piłsudskiego

W dniach 24-31 grudnia Instytut będzie zamknięty dla badaczy i zwiedzających.

---

Wydarzenia

Szkolenie z Digitalizacji
W sobotę 21 listopada odbyło się w Instytucie szkolenie z zakresu digitalizacji, przeznaczone dla woluntariuszy zaczynających pracę w Instytucie. Szkolenie prowadził Artur Kowalski, Iwona Korga i Marek Zieliński. Po omówieniu celów i procedury digitalizacji, przeprowadzone zostały zajęcia praktyczne. Fotoreportaż ze szkolenia jest dostępny na naszej stronie.

Wizyta Klubu Seniora "Krakus"
W środę 18 listopada  w Instytucie przebywała grupa osób z Klubu Seniora "Krakus", którą przywiózł pan Janusz Skowron - kierownik Klubu. Zebrani obejrzeli jeden odcinek serialu o Józefie Piłsudskim. Następnie pan Skowron i dyrektor Instytutu Iwona Korga oprowadzili gości po galerii. Na zakończenie zostało wykonane zbiorowe zdjęcie.

Wykłady Konrada Paduszka 
Konrad Paduszek, pracownik naukowy Wojskowego Biura Badań Historycznych, doktorant Uniwersytetu Warszawskiego, w ramach stypendium z Narodowego Centrum Kultury (NCK),  prowadzi badania archiwalne w Instytucie na temat wojny polsko-bolszewickiej. Kwerendy te są przygotowaniem do planowanej wystawy ulicznej na ten temat, którą organizuje NCK w Warszawie. Wystawę tę pokażemy w Instytucie w ramach obchodów 90-tej rocznicy  Bitwy Warszawskiej.

24 listopada został pokazany w Instytucie film o Józefie Piłsudskim. Przed filmem Konrad Paduszek opowiedział o wojnie polsko - bolszewickiej w latach dwudziestych i po wyświetleniu odcinka filmu serialowego dotyczącego tego okresu poprowadził ciekawą dyskusję.

Konrad Paduszek wygłosił w dniu 9-ego grudnia w siedzibie Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (SWAP) bardzo ciekawy wykład pt. Polski Wywiad Wojskowy w Dwudziestoleciu Międzywojennym. Omówił on najważniejsze etapy działalności służb specjalnych II Rzeczpospolitej, które powstały w Warszawie w październiku 1918 r. Najważniejsze kierunki pracy stanowiła Rosja sowiecka i Niemcy oraz Czechosłowacja. Warszawa posiadała stosunkowo dobre rozeznanie w zamiarach Moskwy dzięki złamaniu szyfrów stosowanych przez Armię Czerwoną. Pan Paduszek wspomniał historyczną postać znanego polskiego wywiadowcy rotmistrza Jerzego Sosnowskiego-Nałęcza, którego działalność i życie pełne dramatyzmów i niespodziewanych zwrotów przyćmić mogą przygody samego Jamesa Bonda i mogłyby stanowić kanwę do bardzo pasjonującego filmu.

Po wykładzie odbyła się godzinna dyskusja prowadzona przez gospodarza wieczoru Teofila Lachowicza.

Gwiazdka w Instytucie
W sobotę 5-ego grudnia, mimo deszczowej zimnej aury, na Gwiazdkę do Instytutu przyszło bardzo dużo gości. Naszą uroczystość uhonorowali Krzysztof W. Kasprzyk, konsul generalny RP w Nowym Jorku, Frank Milewski, prezes Kongresu Polsko-Amerykańskiego w Nowym Jorku, Zofia Kłopotowska, naczelny redaktor tygodnika Kurier Plus, Jan Latus, naczelny redaktor Nowego Dziennika, ksiądz Mikołaj z Kościoła Św. Stanisława Biskupa i Męczennika.

Prezes Magda Kapuścińska powitała zebranych, po czym dyrektor Iwona Korga wręczyła dyplomy i upominki wolontariuszom (16 osób). Pan Konsul w swoim przesłaniu określił Instytut jako organizację, do której chętnie się przychodzi.

Potrawy sporządzone przez pracowników i wolontariuszy były tak smakowite, że znikały ze stołów bardzo szybko. Jesteśmy wdzięczni panu Johnowi Kaczmarkowi za dostarczenie wspaniałych słodkich wypieków. Po posiłku i lampkach wina, kolędowanie poprowadzone przez księdza Mikołaja i Janusza Sporka zabrzmiało wyjątkowo pięknie.

Na  Gwiazdkę przyszło tyle gości, że nasz "antyczny" wieszak nie udźwignął ogromnej ilości płaszczy i na chwilę zakłócił zabawę spadając z trzaskiem na podłogę. Gwiazdka była udana i już zapraszamy na podobne wydarzenie za rok. Zapraszamy do obejrzenia albumu z tej imprezy.

---

Informacje Instytutu Piłsudskiego w Londynie

W ostatnim okresie mieliśmy zaszczyt gościć panią Barbarę Berską z-cę Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych w Warszawie oraz Dyrektora Departamentu Dziedzictwa Kulturowego przy Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego pana Jacka Milera. Po zwiedzeniu Instytutu i zapoznaniu się z jego zbiorami omówiono sprawy związane z opracowywaniem i digitalizacją zasobu archiwalnego i zbioru fotografii. Omawiano również sprawy konserwacji zbiorów.

Ukazał się kolejny, 122 numer Komunikatu Instytutu. Mamy nadzieję że będzie on wkrótce udostępniony w wersji elektronicznej.

Wszystkim naszym sympatykom i darczyńcom składamy najlepsze Życzenia Świąteczne i Noworoczne.

---

Polskie archiwa i muzea za granicą

Papieski Instytut Studiów Kościelnych
Papieski Instytut Studiów Kościelnych powstał w Rzymie w 1958 roku. Jednym z powodów jego powstania były utrudnione w owym czasie możliwości korzystania z Archiwum Watykańskiego. W 1957 z inicjatywy Prymasa Polski kardynała Stefana Wyszyńskiego powołano ojca Eugeniusza Reczka do zorganizowania takiej instytucji.  Celem jej, od samego początku, było gromadzenie i udostępnianie materiałów dotyczących historii Kościoła Katolickiego w Polsce oraz innych poloników, zarówno ze zbiorów watykańskich (w postaci kopii i mikrofilmów), jak i z innych źródeł. Kopie są przekazywane do Polski, gdzie  w 1976 r. utworzono filię Instytutu.

Zgromadzone zbiory, oprócz Archivum Secretum Vaticanum obejmują również polonika z archiwów należących do różnych kongregacji watykańskich oraz pewną ilość poloników z Biblioteki Watykańskiej. W roku 1970 Instytut uzyskał status Instytutu Papieskiego.
Ośrodek Dokumentacji Pontyfikatu Jana Pawła II

Ośrodek Dokumentacji i Studium Pontyfikatu Jana Pawła II powstał jako część utworzonej w 1981 roku przez Ojca Świętego watykańskiej Fundacji Jana Pawła II. Jego siedzibą jest Dom Polski przy Via Cassia 1200 w Rzymie. Celem Ośrodka jest dokumentacja i studia nad pontyfikatem Jana Pawła II. Ośrodek rozpowszechnia również dzieła Jana Pawła II poprzez publikacje,  sympozja, konferencje i wystawy. Kolekcje Ośrodka obejmują zbiory archiwalne, biblioteczne i muzealne.

Fundacja Rzymska Margrabiny Umiastowskiej
Celem  Fundacji Rzymskiej Margrabiny J.S. Umiastowskiej, powstałej w 1944 roku dzięki zapisowi testamentowemu margrabiny Janiny Umiastowskiej, jest wspieranie nauki i kultury polskiej, głównie poprzez udzielanie stypendiów, a także przez współpracę z innymi instytucjami. Janina z hrabiów Ostroróg-Sadowskich Umiastowska była również założycielką "Żemłosławskiej Fundacji Naukowej" przy Uniwersytecie Wileńskim.

Działalność Fundacji rozpoczęła się na większą skalę w 1968 roku pod kierownictwem Emeryka Huttena Czapskiego. Fundacja współpracuje m.in. z Instytutem Sztuki PAN w sprawie inwentaryzacji nagrobków polskich w Rzymie i we Florencji i z Biblioteką Narodową w sprawie rejestracji i katalogowania starych druków dotyczących Polski. Od 1989 roku  Fundacja przeznacza również środki finansowe na prowadzenie prac dokumentacyjno-badawczych na temat "Polacy we Włoszech w XX wieku". Biblioteka Fundacji specjalizuje się w polonikach włoskich. Kolekcjonowane są też publikacje tak włoskie jak i krajowe.

---

Ciekawe dokumenty archiwalne Instytutu

Otrzymaliśmy kopie dwóch wstrząsających dokumentów dotyczących zbrodni katyńskiej.

Jeden z nich to pismo Ławrienta Berii do Józefa Stalina datowane 5 marca 1940 r. Beria, zaufany człowiek Stalina, nadzorujący aparat bezpieczeństwa, wywiad i kontrwywiad w latach wojny, podaje w tym dokumencie dokładną liczbę Polaków trzymanych w niewoli na Białorusi i Ukrainie. Beria melduje, że w niewoli przebywa  14700, a w więzieniach 11 000 polskich wyższych oficerów, urzędników, policjantów, ziemian i żandarmów, którzy są "zaklętymi wrogami władzy sowieckiej, objętymi nienawiścią do sowieckiego ustroju". Dalej Beria pisze: "Organy NKWD w zachodniej Ukrainie i Białorusi wykryły szereg powstańczych organizacji. We wszystkich tych organizacjach aktywną rolę odgrywali wyżsi oficerowie polskiej armii oraz wyżsi policjanci i żandarmi".

Drugi dokument to tajne pismo datowane 3 marca 1959 r. do Nikity Chruszczowa, ówczesnego premiera ZSRR, w którym jest raport, że w lesie Katyńskim, w Starobielsku, w Ostaszkowie i innych łagrach od 5-ego marca 1940 r. rozstrzelano 21857 osób na mocy postanowienia Centralnego Komitetu Komunistycznej Partii Sowietskogo Sojuza (KPSS). 

---

Uroki poszukiwań archiwalnych

W styczniu tego roku do Instytutu nadszedł list od Adama Rybackiego, ucznia Publicznego Gimnazjum im. Wł. Reymonta w Bądkowie, z prośbą o udostępnienie materiałów dotyczących procesu rehabilitacyjnego bądkowianina Przemysława Barthla de Weydenthal, legionisty, żołnierza, dowódcy V artylerii Legionów. Uczniowie gimnazjum w tej niewielkiej miejscowości, zainspirowani przez swojego nauczyciela historii, pana Józefa Nowakowskiego, postanowili uczcić dziewiećdziesiątą rocznicę śmierci pułkownika Barthla, przypadającą w kwietniu 2009,  przygotowując między innymi wystawę dokumentów, zdjęć i pamiątek dotyczących pułkownika.

W odpowiedzi na list przygotowaliśmy i wysłaliśmy nieodpłatnie do Bądkowa obszerną kwerendę, która zawierała akta z procesu rehabilitacyjnego, odpisy z notatek oraz wyciąg z dziennika podawczego Oddziału II Sztabu Generalnego.

Po upływie kilku miesięcy nadeszła do Instytutu wzruszająca przesyłka zawierająca książkę pana Nowakowskiego pt. Przemysław Bartel de Weydentahl - Życie i czyny zapomnianego bądkowianina, film i zdjęcia z uroczystości odsłonięcia obelisku, otwarcia wystawy i inscenizacji zorganizowanej przez uczniów. Dołączona też była okolicznościowa broszura, w której został opublikowany nasz list. Pan Nowakowski, w imieniu swoim i uczniów gimnazjum, serdecznie podziękował za pomoc i życzliwość. Podkreślił, że otrzymane od nas dokumenty wzbudziły zazdrość historyków i olbrzymie zainteresowanie gości, a zwłaszcza rodziny Przemysława Barthla.

Otrzymane publikacje obejrzeliśmy z dużym zainteresowaniem. Wzruszyło nas wielkie zaangażowanie uczniów w odtworzenie i upamiętnienie życia i czynów zapomnianego bohatera. Ważne dla nas są także słowa Radka Krzemińskiego, ucznia, który brał udział w opracowywaniu wystawy. W publikacji okolicznościowej czytamy jego wypowiedź: „Dzięki naszym staraniom nie tylko uzyskaliśmy cenne materiały, pomoce do zorganizowania wystawy. Nauczyliśmy się tego, jak można i jak należy kontaktować się z instytucjami i ludźmi. Że lepiej prosić niż żądać albo czekać bezradnie”.

---

Podziękowania

Dziękujemy Narodowemu Centrum Kultury i Instytutowi Pamięci Narodowej za przysłanie cennych i pięknie wydanych książek i albumów.

---

Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce jest niezależną placówką o profilu historycznym, jednym z największych polskich i polonijnych archiwów poza granicami kraju, posiadającym zbiory dokumentów, zdjęć, obrazów, medali i innych pamiątek, a także bibliotekę. Aby uzyskać więcej informacji odwiedź nasza stronę www.pilsudski.org.

Poprzednie numery Biuletynu dostępne są na stronie Instytutu, gdzie można również zamówić subskrypcję.  Jeśli chcesz włączyć się do prac Instytutu, zostań jego członkiem albo wolontariuszem. Instytut utrzymuje się z donacji i darowizn, jesteśmy wdzięczni za każdą pomoc.

Apelujemy o przekazywanie do Instytutu Piłsudskiego pamiątek rodzinnych, korespondencji i innego rodzaju zbiorów archiwalnych. Instytut potrzebuje także wolontariuszy do pomocy w działalności, opracowywaniu zbiorów, digitalizacji, kwerendach itp.

Instytut Józefa Piłsudskiego otwarty jest codziennie od poniedziałku do piątku, w godzinach od 10:00 do 17:00 oprócz wtorków, kiedy Instytut jest czynny 10:00 - 19:00.

Pilsudski Institute of America
180 Second Avenue
New York, NY 10003