Biuletyn Instytutu Józefa Piłsudskiego

Aby uzyskać więcej informacji odwiedź nasza stronę www.pilsudski.org.

Poprzednie numery Biuletynu dostępne są na stronie Instytutu, gdzie można również zamówić subskrypcję.  Jeśli chcesz włączyć się do prac Instytutu, zostań jego członkiem albo wolontariuszem . Instytut utrzymuje się z donacji i darowizn, jesteśmy wdzięczni za każdą pomoc.

Apelujemy o przekazywanie do Instytutu Piłsudskiego pamiątek rodzinnych, korespondencji i innego rodzaju zbiorów archiwalnych. Instytut potrzebuje także wolontariuszy do pomocy w działalności, opracowywaniu zbiorów, digitalizacji, kwerendach itp.

Instytut Józefa Piłsudskiego otwarty jest codziennie od poniedziałku do piątku. Poniedziałek, wtorek, czwartek - 10:00 AM do 5:00 PM. Środa - 10:00 do 8:00 PM.

Godziny pracy w sierpniu
W dniach od 6 do 28 sierpnia archiwum i biblioteka Instytutu nie będzie dostępna dla badaczy. Dla gości zwiedzających Instytut będzie otwarty w od poniedziałku do piątku w godzinach 10:00 - 15:00.

Konferencja w Montresor
W dniach od 10 do 13 września 2009 odbędzie się trzydziesta pierwsza już doroczna sesja  Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich poza Krajem. Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce reprezentować będą Dr. Iwona Korga i Dr. Marek Zieliński, którzy przedstawią sprawozdanie z działalności oraz referat omawiający postępy digitalizacji zbiorów w Instytucie.

Zjazd Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce (PIASA)
W dniach 13 i 14 czerwca 2009 w pięknie położonym hotelu Hyatt w Jersey City, NJ  odbył się zjazd Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce. W zjeździe uczestniczyli historycy, naukowcy z różnych dziedzin i inne zainteresowane osoby.  W czasie Zjazdu prowadzono 18 równoległych i plenarnych sesji na wiele tematów związanych z polską twórczością i nauką oraz na tematy polonijne.

Cały Zarząd Instytutu Piłsudskiego uczestniczył w Zjeździe. Mieliśmy do dyspozycji stolik, na którym były prezentowane broszury informacyjne i wydawnictwa Instytutu. Rozdawany był najnowszy roczny biuletyn w okładce zaprojektowanej przez znanego grafika Rafała Olbińskiego. Wiele osób było zainteresowanych naszą placówką i wyrażało uznanie dla naszej działalności.

Nagroda: Kustosz Pamięci Narodowej
16 czerwca 2009 r Krzysztof Langowski odebrał w imieniu Instytutu Piłsudskiego w Ameryce nagrodę  "Kustosz Pamięci Narodowej" przyznaną przez Instytut Pamięci Narodowej. Uroczystość odbyła się na Zamku Królewskim w Warszawie. W tym roku laureatami nagrody byli Eugenia Maresch - członek Rady Ochrony Pamięci i Walki i Męczeństwa, zaangażowana w pracę społeczna i charytatywną, Ksiądz Czesław Wala - organizator i budowniczy obiektów kultu religijnego i hospicjum dla osób starszych w Kalkowie, Ludwik Jerzy Rossowski - przewodniczący Komisji Historycznej Łódzkiego Oddziału Związku Sybiraków, autor Księgi Sybiraków 2006 i organizator wielu akcji związanych z Sybirakami. Oprócz nagród indywidualnych przyznano odznaczenia zespołowi redakcyjnemu kwartalnika "Zeszyty Historyczne"  oraz Instytutom Józefa Piłsudskiego w Ameryce i Londynie.

Spotkania
Trzydzieści lat woluntariatu Eugeniusza Witta
Prezes Magda Kapuścińska i członek Rady Danuta Piątkowska zostały zaproszone przez Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce na bankiet zorganizowany przez PSC Community Services dla uczczenia Eugeniusza Witta z okazji  30-letniej rocznicy jego pracy jako wolontariusza dla tej organizacji. Eugeniusz Witt od dwudziestu czterech lat jest Generalnym Adjutantem SWAP-u.

Przedstawicielki Instytutu, przedstawione licznym zebranym, miały zaszczyt być w towarzystwie przy stole razem z jubilatem i jego żoną oraz przedstawicielami SWAP-u Antonim Chróścielewskim i Anatolem Lachowiczem. Przy tym stole również był obecny główny organizator wydarzenia dyrektor wykonawczy  PSC Community Services, Krzysztof Olechowski oraz  Gerald Esposito, District Manager,  Brooklyn Community Board No.1

W bankiecie uczestniczyli przedstawiciele społeczności Dystryktu Brooklyn. Eugeniusz Witt otrzymał odznaczenie  "Leadership Award" i wygłosił wzruszające przemówienie. Odznaczenia "Awards Home Attendants" otrzymały trzy panie, które przez wiele lat z ogromnym oddaniem pomagały w domu chorym i potrzebującym osobom.
Po oficjalnej części, młodzi i starsi tańczyli pod kierunkiem DJ-a przy muzyce w w stylu latynowskim.

Wydarzenia
Projekcja filmu Solidarność - "Dwadzieścia lat później" reżyserii Piotra Zarębskiego.
Film pokazany w Instytucie 24 czerwca ujawnia walkę o wpływy i polityczne manipulacje dokonywane w NSZZ "Solidarność" w okresie od powstania związku zawodowego, przez stan wojenny po Okrągły Stół. Szczególnie koncentruje się na okresie z przełomu lat osiemdziesiątych i dziewiećdziesiątych i drugim Zjeździe NSZZ "Solidarność". W filmie występują m.in. Andrzej Gwiazda, Marian Jurczyk, Jan Rulewski, Andrzej Słowik. Mimo pozytywnych ocen na kolaudacji, film nie został wyemitowany w publicznej telewizji do chwili obecnej.

Cytat Piotra Zarębskiego z wywiadu przeprowadzonego z nim w 2005 r.:
Pokazuję pewne fakty, które udało mi się w 1990 r. zebrać kamerą. To są rzeczy związane z "Solidarnością" po dziesięciu latach od czasu jej powstania, tzn. od powstania pierwszej "Solidarności". Film pokazuje stan "Solidarności" po okresie stanu wojennego.

W filmie wypowiadają się kontrkandydaci na stanowisko przewodniczącego Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność", kontrkandydaci Lecha Wałęsy, którzy kandydowali zarówno podczas I Zjazdu, jak i po dziesięciu latach, podczas II Zjazdu "Solidarności". Opowiadają oni w filmie swoje wizje i robią małe podsumowanie tego wszystkiego, co się zdarzyło po dziesięciu latach od powstania "Solidarności".

Pokaz wzbudził ożywioną dyskusję, w której brali udział między innymi Zygmunt Staszewski, delegat na obydwa zjazdy w 1980 i 1990 r. oraz dr Sławomir Cenckiewicz, autor książki o Lechu Wałęsie.

Wolontariusze
Mamy obecnie 12 wolontariuszy. W ostatnim czasie dołączyło do nas pięć osób: po dłuższej przerwie powrócili do nas Joanna Zielińska, Beata Pociask i Ryszard Ostrzycki, a  Aleksandra Sidorenko i Jadwiga Spoagis są nowymi wolontariuszkami i pomagają nam w porządkowaniu dokumentów archiwalnych. Greg Drozdek amerykanin, nauczyciel zngielskiego pomaga nam w pisaniu tekstów angielskich.

Dziekujemy wolontariuszom za ich bezinteresowną pracę. Czekamy na dalsze zgłoszenia. Ciekawej pracy starczy w Instytucie jeszcze dla wielu wolontariuszy.

Copyright i Copyleft
Część 2: Copyleft
Coraz większe ograniczenia praw użytkownika wprowadzane przez legislaturę powodują rosnące napięcia między potężnymi firmami, które próbują (często np. przez zastraszenie) zniechęcić nawet do legalnego użycia utworów, a codziennną kulturą ludzi, którzy zawsze budowali na na fundamentach spuścizny kulturalnej cywilizacji.

Przykładem takiego napięcia jest np. fakt, że prawo autorskie pozwala na zrobienie kopii (jednej) posiadanego dysku (muzyki, filmu, itp.) do własnego użytku, nie pozwala jednak na ominięcie zabezpieczeń, które producent nałożył aby uniemożliwić takie kopiowanie. Innymi słowy, prawo jedną reką daje użytkownikowi uprawnienia, aby drugą je debrać. Innym przykładem jest proponowane przez Google kontrowersyjne rozstrzygnięcie procesu, które dałoby Google prawo kopiowania książek, również takich, które są wyczerpane nawet jeśli autor nie wyraził zgody (lub się nie znalazł).

Próby wyrwania się z takiego kręgu niepewności i ograniczeń pojawiły się najpierw w dziedzinie oprogramowania. Pionierem tego ruchu jest Richard Stallman, który w 1983 zaczął tworzyć system wolnego oprogramowania GNU (alternatywę do systemu operacyjnego Unix). Jest on też autorem pojęcia Copyleft, tworząc w 1989 pierwszą wersją General Public License (znanej jako GPL). Licencja ta, stworzona po to, aby dać użytkownikowi prawa zamiast ich pozbawiać, oparta jest o cztery "wolności": 1. wolność uruchamiania programu w dowolnym celu, 2. wolność analizowania, jak program działa i dostosowywania go do swoich potrzeb, 3. wolność rozpowszechniania niezmodyfikowanej kopii programu i 4. wolność udoskonalania programu i publicznego rozpowszechniania własnych ulepszeń, dzięki czemu może z nich skorzystać cała społeczność. Dziś większość otwartego oprogramowania (np. program Apache napędzający połowe wszystkich stron interntowych na świecie) jest rozprowadzana na podstawie GPL lub podobnych licencji. Więcej o tym temacie w artykule Eben Moglena (w tłumaczeniu Macieja Miąsika).

Rozszerzeniem tej koncepcji na wszelką twórczość jest Creative Commons. Organizacja powstała w 2001 roku pomaga twórcom użyć standartowych licencji, w których tylko niektóre prawa są zastrzeżone. Licencje CC pozwalają innym na użycie, słuchanie, pokazywanie innym i wykorzystywanie we własnej twórczośći tego, co twórca stworzył. Twórca nie pozbywa się swoich praw, ale udziela wszystkim licencji na użytkowanie swojego dzieła, z określonymi ograniczeniami.

Jest to koncept, który zwraca kulturze to, co restrykcyjne prawo autorskie zabrało, możliwość budowania na osiągnięciach innych.

Organizacja Creative Commons nie prowadzi rejestrów ani nie nadaje praw, przygotowuje tylko szkielet standartowych licencji które łatwo wbudować w swoje dzieła, i które opieraja się atakom prawnym. Wybierając licencję CC możesz zdecydować, czy zezwalasz na użycie komercyjne, czy zezwalasz na tworzenie utworów zależnych, czy autor zależny ma byc rozpowszechniany na tych samych warunkach itp.

Coraz więcej organizacji o autorów publikuje swoje prace z licencja CC, rośnie tez zasięg światowy CC. Przeszukiwarka CC pozwala na znalezienie żródeł i materiałów licencjonowanych na takich zasadach. Dla zainteresowanych, Nowojorski Metropolitan Library Council planuje 28 lipca 2009 Webinar (seminarium internetowe) pt. "Information Use and Reuse in the Library: The Creative Commons Solution". Można też przejrzeć prezentacje Christophera Rios i Michaela Suersa na temat Copyleft i creative Commons.

Kalendarium Rocznicowe
Generał Władysław Sikorski (1881 - 1943)

Czwartego lipca mija 66 rocznica tragicznej śmierci gen. Władysława Sikorskiego w Gibraltarze.
General Władysław Sikorski zginął 4 lipca 1943 roku w katastrofie samolotu, ktory rozbił się zaraz po starcie z lotniska na Gibraltarze. Według oficjalnych ustaleń, katastrofa nastąpiła z przyczyn technicnych, lecz częśc okoliczności zdarzenia pozostaje nie wyjaśniona. W związku z tym pojawiło się kilka niepotwierdzonych teorii spiskowych  sugerujących zamach na generała.

W trakcie II wojny światowej Sikorski został premierem rządu RP na uchodźstwie, Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych i niestrudzonym adwokatem sprawy polskiej na europejskiej i światowej scenie dyplomatycznej. Był zwolennikiem ponownego nawiązania stosunków dyplomatycznych pomiędzy Polską a ZSRR, które zostały zerwane po wspólnej z Niemcami inwazji Związku Radzieckiego na Polskę w 1939 roku. Jednak w kwietniu 1943 roku Józef Stalin zerwał stosunki dyplomatyczne z polskim rządem na uchodźstwie. Zostało to spowodowane przez żądanie Sikorskiego, aby Międzynarodowy Czerwony Krzyż zbadał sprawę zbrodni katyńskiej.

Przed I wojną światową W. Sikorski był jednym ze współzałożycieli i członków kilku nielegalnych polskich organizacji niepodległościowych. Walczył w Legionach Polskich w trakcie I wojny światowej, potem w nowo utworzonej armii polskiej podczas wojny polsko-bolszewickiej (1919-1921). Odegrał w niej znaczącą rolę, zwłaszcza podczas bitwy warszawskiej w 1920 roku. W pierwszych latach II Rzeczypospolitej Sikorski pełnił najważniejsze funkcje rządowe, włączając w to stanowisko premiera (1922-1923) i ministra spraw wojskowych (1923-1924). Wkrótce potem jednak, po przewrocie majowym Józefa Piłsudskiego w 1926 roku został odsunięty od pełnienia eksponowanych stanowisk. Pozostawał w opozycji do rządów sanacji. W tym czasie napisał kilka książek dotyczących sztuki wojennej i stosunków międzynarodowych państwa polskiego.

Powstanie Warszawskie
Sześćdziesiąt pięć lat temu, 1 sierpnia 1944 roku wybuchło Powstanie Warszawskie.

Wobec doświadczeń ze wschodu i obaw, że walki w Warszawie będą oznaczały zniszczenie miasta i straty ludności cywilnej, wahano się z wydaniem decyzji o rozpoczęciu powstania.  Przeważyło jednak przekonanie, iż bitwa o Warszawę ma znaczenie nie tylko wojskowe, ale także polityczne, ponadto brano pod uwagę napięcie emocjonalne panujące wśród mieszkańców stolicy i gorącą chęć walki wyrażaną przez żołnierzy AK. Rozkaz o rozpoczęciu powstania w Warszawie wydany został 31 lipca.

Do akcji, która rozpoczęła się po południu 1 sierpnia przystąpiło około 23 tys. żołnierzy AK, z których tylko część była uzbrojona. W ciągu pierwszych dnia walk powstańcy zdobyli wiele ważnych strategicznie obiektów, a z biegiem dni zwiększała się liczba powstańców (łącznie walczyło około 34 tys. żołnierzy). Nie zdołano jdnak wyprzeć Niemców z centrum miasta, ani opanować głównych arterii i mostów. Piatego sierpnia Niemcy rozpoczęli kontrataki z użyciem czołgów, ciężkiej artylerii i lotnictwa szturmowego. W pierwszej ze zdobytych przez Niemców dzielnic (Wola) dokonano masowych rzezi mieszkańców, co powtórzyło się jeszcze kilkakrotnie. Atakujące kolumny niemieckie podzieliły Warszawę na "powstańcze wyspy", między którymi utrzymano łączność przez przejścia w piwnicach i kanałami. Na terenach tych władzę objęła polska administracja, ukazywały się gazety, działało radio ("Błyskawica") i służby miejskie.

Przed 8 sierpnia Stalin - mimo apeli m.in. premiera rządu RP, który od 31 lipca przebywał z wizytą w Moskwie - wydał rozkaz o wstrzymaniu działań zaczepnych w rejonie Warszawy. Nie zgodził się nawet na lądowanie alianckich samolotów transportowych. Dopiero w połowie września, gdy powstanie było w przededniu klęski, możliwy był masowy zrzut, z którego jednak powstańcy przejęli tylko około 47 ton. Rosła liczba ofiar wśród ludności cywilnej, brakowało żywności, lekarstw, wody.  Drugiego października powstańcy skapitulowali.

Powstanie Warszawskie było największą bitwą stoczoną przez wojsko polskie w czasie II wojny światowej. Zginęło 10 tys. powstańców a 7 tys. zaginęło; znaczne straty ponieśli Niemcy - zginęło około 10 tys. żołnierzy, zaginęło około 6 tys. Zginęło około 150 tys. ludności cywilnej, większość miasta była zrujnowana (później specjalne ekipy niemieckie niszczyły ocalałe budynki), około 520 tys. mieszkańców zostało wypędzonych z miasta a 17 tys. powstańców dostało się do niewoli.
Powstanie nie osiągnęło celów ani wojskowych, ani politycznych, ale dla kolejnych pokoleń Polaków stało się symbolem męstwa i determinacji w walce o niepodległość.


Polskie archiwa i muzea za granicą
Studium Polski Podziemnej
Studium Polski Podziemnej jest instytucją naukowa i archiwalną, która posiada materiały historyczne dotyczące Polskiego Państwa Podziemnego z okresu II Wojny Światowej.

Studium zostało założone przez gen. Bór-Komorowskiego w 1947 roku w Londynie. Zachowując swoją autonomię działania, Studium w 1988 roku połączyło się z Instytutem Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego. Celem i zadaniem Studium jest praca archiwalna, zbieranie i udostępnianie materiałów historycznych, gromadzenie zbiorów bibliotecznych oraz działalność wydawnicza.

Najważniejsze zbiory archiwalne obejmują odszyfrowane depesze wymieniane pomiędzy Oddziałem VI Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie i Armią Krajową w okupowanej Polsce oraz relacje i opracowania żołnierzy Armii Podziemnej. Studium posiada również zbiór dokumentów dotyczących spraw cywilnych referowanych pomiędzy Delegaturą Rządu w Polsce i Ministerstwem Spraw Wewnętrznych w Londynie.

Zbiory biblioteczne zawierają przeszło 7500 tomów oraz broszury, prasę konspiracyjną, afisze, filmy, fotografie i wideotekę.

Listy i komentarze
Otrzymaliśmy następujący list od pani Grażyny Fijałkowskiej z Polski dotyczący Erazma Jerzmanowskiego.

Bardzo ucieszył mnie artykuł o Erazmie Jerzmanowskim. Odsłonięcie pomnika Jerzmanowskiego, który stanie obok odnawianego właśnie pałacu, odbędzie się na początku października. Pomnik jest juz odlany z brązu. Waży prawie 1,5 tony, mierzy 235 cm. Jerzmanowski został przedstwiony w długim lekko rozwianym płaszczu. Z ręki wypuszcza gołębia . To człowiek, który pomaga - mówi prof. Dousa. Symbolem dobroczynności będą też trzy ptaki na postumencie, które bez lęku podchodzą do dziedzica Prokocimia. Odwołaniem do tego że był on wybitnym specjalistą w dziedzinie gazownictwa, będzie podświetlone szkło w formie płomienia umieszczone przy alejce prowadzącej do pomnika.

List ten niezmiernie nas ucieszył. Będziemy wdzięczni za nadsyłanie uwag, komentarzy czy uzupełnień do Biuletynu e-mailowego Instytutu Piłsdudskiego w Ameryce.

Z maksym Marszałka Józefa Piłsudskiego
Powzięcie decyzji, to rzecz najtrudniejsza. Decyzja rodzi się w męce. Cóż bowiem można wiedzieć o skutkach, jakie pociągnie za sobą? Nieraz  miałem przed sobą dwie drogi i zastanawiałem się nad tym, którą z nich wybrać. Obie wychodziły z jednego punktu, a każda oznaczała inny kierunek i prowadziła gdzie indziej... Jedna chwila , w której człowiek się decyduje, rozstrzyga o sprawach wielkich i małych, zawiera w sobie tajemnice przyszłości.

Quiz
Odpowiedź na pytanie z poprzedniego Biuletynu:
Ile rodzeństwa (podaj imiona) miał marszałek Józef Piłsudski?

Prawidłowa odpowiedź podana poniżej jest cytatem z listu Tomasza Mikuły z Warszawy, który napisał najbardziej wyczerpującą odpowiedź.

"Marszałek Józef Piłsudski miał następujące rodzeństwo: Helenę (1864-1917), Zofię (1865-1935), zamężną za Bolesławem Kadenacym, Bronisława, Adama, Kazimierza (1871-1941), Marię (1873-1921), zamężną za Cezarym Juchniewiczem, Jana, Ludwikę (1879-1924), zamężną za Leonem Majewskim, Kacpra (1881-1915) oraz zmarłych w okresie niemowlęcym: Piotra i Teodorę (1882)."

Pan Tomasz Mikuła  i trzy następujące osoby: Piotr Szyszka z Brooklynu, Jarosław Jędrzejczak ze Szpetala Górnego i Jitka Kisielewska z miejscowości Skierdy koło Nowego Dworu Mazowieckiego, które również nadesłały dobrą odpowiedź, otrzymały płyty DVD o Marszałku Józefie Piłsudskim.

Nowe pytanie
Podaj datę wkroczenia wojska polskiego do Kijowa w czasie wojny polsko-bolszewickiej 1919-1920 oraz nazwisko odbierającego tam defiladę wojska polskiego.
Pierwsze dwie osoby, które prawidłowo odpowiedzą na pytanie otrzymają nagrody.